17/10/2025
Environment
จุดเริ่มต้นฟาร์มสร้างสุขของรามาธิบดีต้นแบบเกษตรอินทรีย์เพื่อสุขภาพ
The Urbanis อดิศักดิ์ กันทะเมืองลี้ อภิชยา ชัยชิตามร ปฐมพร เณรยอด
“อาหาร เป็นต้นทางของโรคทั้งหลาย”
คำกล่าวนี้ของ คุณนรีมาลย์ นีละไพจิตร สะท้อนถึงแนวคิดเบื้องหลังโครงการฟาร์มสร้างสุข รามาธิบดี ซึ่งก่อตั้งขึ้นเพื่อเป็นต้นทางของการดูแลสุขภาพผ่านอาหารที่ปลอดภัย โดยตั้งอยู่ที่คลอง 13 จังหวัดปทุมธานีบนพื้นที่กว่า 30 ไร่
The Urbanis ขอพาทุกท่านไปทำความรู้จักกับ ฟาร์มสร้างสุข รามาธิบดี โครงการที่เริ่มต้นในปี2555 เกิดจากวิสัยทัศน์ของคณะผู้บริหารคณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี ที่เล็งเห็นว่าปัญหาสุขภาพเรื้อรังจำนวนมากมีสาเหตุมาจากอาหารที่ไม่เหมาะสมผ่านมุมมองของ คุณนรีมาลย์ นีละไพจิตร
แปลงเกษตรสู่เส้นทางโรงพยาบาลแห่งการพัฒนา
ฟาร์มสร้างสุขเลือกใช้ แนวทางเกษตรอินทรีย์ ในการเพาะปลูกผักและผลไม้เพื่อให้ผู้ป่วยได้รับอาหารที่ปลอดภัย ปราศจากสารเคมีตกค้าง โดยได้รับการสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ สสส และความร่วมมือจากปราชญ์ชาวบ้าน ผู้เชี่ยวชาญด้านการพัฒนาดินและการเกษตรยั่งยืน
แม้ว่าจะมีพื้นที่เพาะปลูก 30 ไร่ แต่พื้นที่ที่สามารถใช้ปลูกพืชได้จริงมีเพียง 17 ไร่ ทำให้ผลผลิตจากฟาร์มสนับสนุนวัตถุดิบแก่โรงพยาบาลได้เล็กน้อย ความท้าทายอีกอย่างคือมาตรฐานของวัตถุดิบต้องให้เหมาะสมกับข้อกำหนดในด้านโภชนาการของโรงพยาบาล และการแข่งขันด้านราคาในระบบจัดซื้อจัดจ้าง ซึ่งทำให้ฟาร์มต้องขยายความร่วมมือกับเครือข่ายเกษตรกรเพิ่ม
พลังงานหมุนเวียนและเศรษฐกิจหมุนเวียน
นอกเหนือจากการเป็นแหล่งผลิตอาหารปลอดภัย ฟาร์มสร้างสุขยังให้ความสำคัญกับการใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่า โดยมีโครงการ ผลิตไบโอดีเซลจากน้ำมันพืชใช้แล้ว เพื่อนำกลับมาใช้เป็นพลังงานในระบบของฟาร์มและลดปัญหาการนำน้ำมันใช้แล้วกลับไปใช้ซ้ำๆ ในแบบที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพของผู้บริโภค โครงการนี้ได้ร่วมมือจากทีมของสาธารณสุขอำเภอและร้านค้าในชุมชน เพื่อรวบรวมน้ำมันพืชที่ใช้แล้วจากร้านอาหารและครัวเรือน แล้วนำไปผ่านกระบวนการแปรรูปให้กลายเป็นพลังงานหมุนเวียน
ขยายแนวคิดสู่ชุมชนและอนาคตของฟาร์มสร้างสุข
ฟาร์มสร้างสุขไม่ได้เป็นเพียงแค่พื้นที่ผลิตอาหารอินทรีย์เท่านั้น แต่ยังเป็นพื้นที่เรียนรู้สำหรับบุคลากรทางการแพทย์ นักศึกษา และประชาชนทั่วไป อีกทั้งยังมีการ ขยายแนวคิด ไปยังองค์กรอื่น ๆ ผ่านความร่วมมือกับมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และมีแผนพัฒนาให้เป็นพื้นที่สีเขียวต้นแบบในระดับจังหวัด
ในอนาคต ฟาร์มสร้างสุขมีแนวคิดที่จะ สร้างพื้นที่เกษตรแบบจำลอง ที่สามารถนำไปปรับใช้ในเมือง เช่น ที่จอดรถที่สามารถปลูกผักได้ หรือพื้นที่ขนาดเล็กที่สามารถใช้ปลูกพืชในบ้านได้ นอกจากนี้ยังมีโครงการพัฒนานักบริบาลชุมชน โดยให้ผู้สูงอายุหรือผู้ดูแลผู้ป่วยได้มีโอกาสทำเกษตรในรูปแบบที่เหมาะสมกับสุขภาพของพวกเขา
ผู้ผลิตและผู้บริโภคเชื่อมโยงตลาดสุขภาพ
อีกหนึ่งโครงการที่ฟาร์มสร้างสุขดำเนินการคือ ตลาดสุขภาพ ซึ่งเป็นช่องทางให้เกษตรกรในเครือข่ายสามารถนำผลผลิตของตนมาจำหน่ายให้กับบุคลากรโรงพยาบาลและประชาชนทั่วไป ก่อนสถานการณ์โควิด-19 ตลาดสุขภาพสามารถรวบรวมเกษตรกรได้ถึง 30 ครัวเรือน และจัดตลาดนัดสุขภาพเป็นประจำทุกวันจันทร์ แต่หลังจากตลาดต้องหยุดไปถึง 3 ปี ขณะนี้ทางฟาร์มกำลังประสานงานเพื่อเปิดตลาดอีกครั้ง โดยมีเป้าหมายให้ตลาดเป็น เวทีของชุมชน ที่เกษตรกรสามารถพบปะ แลกเปลี่ยนความรู้ และสร้างเครือข่ายความร่วมมือ
“เกษตรอินทรีย์กับการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม”
นอกจากการผลิตอาหารปลอดภัย ฟาร์มสร้างสุขยังมีโครงการ กิจกรรมบำบัด สำหรับผู้ป่วย เช่น กลุ่มผู้ป่วยโรคเลือด โรคหายาก และมะเร็งกล่องเสียง ซึ่งสามารถเข้าร่วมกิจกรรมที่เหมาะสมกับสุขภาพของตนเอง อีกทั้งยังมีโครงการ ผลิตไบโอดีเซลจากน้ำมันพืชใช้แล้ว เพื่อช่วยลดมลพิษและสร้างความปลอดภัยด้านอาหาร
ตลาดสุขภาพก็เป็นอีกหนึ่งโครงการที่ฟาร์มสร้างสุขเคยดำเนินการ โดยการจัดตลาดนัดสุขภาพทุกวันจันทร์เพื่อให้เกษตรกรในเครือข่ายสามารถนำผลผลิตมาจำหน่ายให้กับบุคลากรโรงพยาบาลและประชาชนทั่วไป ซึ่งกำลังอยู่ในขั้นตอนการดำเนินการเพื่อกลับมาเปิดอีกครั้งหลังสถานการณ์โควิด-19
ฟาร์มสร้างสุขเป็นมากกว่าฟาร์ม
โครงการ ฟาร์มสร้างสุข รามาธิบดี เป็นตัวอย่างของการบูรณาการเกษตรอินทรีย์เข้ากับระบบสาธารณสุข ไม่เพียงแต่ผลิตอาหารปลอดภัย แต่ยังช่วยสร้างการเรียนรู้ การบำบัด และเสริมสร้างความยั่งยืนให้กับชุมชน การเดินหน้าขยายผลไปยังระดับชุมชนและองค์กรอื่น ๆ จะช่วยให้แนวคิดนี้สามารถขยายตัวและส่งผลต่อสุขภาพของคนไทยในวงกว้างต่อไป
บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของโครงการพัฒนาพื้นที่สุขภาวะด้วยแนวคิดเกษตรในเมือง: กลไกบูรณาการเชิงนโยบายเพื่อสร้างพื้นที่สุขภาวะ และพื้นที่ส่งเสริมความมั่นคงและความปลอดภัยทางอาหารของกรุงเทพมหานคร ดำเนินการโดยศูนย์ออกแบบและพัฒนาเมือง ศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านยุทธศาสตร์เมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย (UDDC-CEUS) ร่วมกับ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)
Contributor
The Urbanis
อดิศักดิ์ กันทะเมืองลี้
อภิชยา ชัยชิตามร
ปฐมพร เณรยอด
