Public Realm

“ภายใต้กระบวนการเป็นเมือง กิจกรรมในการดำเนินวิถีชีวิตล้วนแต่จำเป็นต้องใช้พื้นที่เมือง” จากการศึกษาวิจัยคนเมือง 4.0 ที่กล่าวถึงมิติด้านต่างๆ ของวิถีคนเมือง ไม่ว่าจะเป็น การทำงาน การอยู่อาศัย การเดินทาง ตลอดจนการจับจ่ายใช้สอยในอนาคตโดยวิเคราะห์ร่วมกับแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงระดับต่างๆ ชี้ชัดว่ารูปแบบการใช้ชีวิตมนุษย์และความต้องการจะเปลี่ยนไป และเมืองก็จำต้องปรับเปลี่ยนตามด้วยเช่นกัน จากการบรรยายสาธารณะ Urban Design Delivery อาหารสมองสถาปนิกผังเมือง ในหัวข้อ แนวโน้มอนาคตของการทำงานและที่อยู่อาศัย และ แนะนำการทำแผนที่เชิงระบบ (System mapping) ของ อาจารย์ว่าน ฉันทวิลาสวงศ์ และ อาจารย์ภัณฑิรา จูละยานนท์ อาจารย์ประจำภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย วันนี้ The Urbanis ขอมาเล่าสาระสำคัญของเมืองและวิถีชีวิตของผู้คนที่เปลี่ยนไป ในยุคที่เทคโนโลยีเข้ามามีบทบาททำให้เกิดสังคมไร้พรมแดนที่หลายๆ สิ่งขับเคลื่อนผ่านโลกออนไลน์ ทั้งยังมีวิกฤตการณ์โควิด 19 ที่เป็นตัวเร่ง ทำให้ใครหลายคนได้สัมผัสกับวิถีการทำงานและการอยู่อาศัยในรูปแบบใหม่ เมืองของเรานั้นจะมีแนวโน้วเปลี่ยนแปลงที่แปรผันเป็นไปตามวิถีชีวิตรูปแบบใหม่อย่างไรบ้าง? อนาคตงาน(บริการ)ในเมือง การทำงาน ถือเป็นฟันเฟืองสำคัญของระบบวิถีชีวิตเมือง เป็นกิจกรรมซึ่งมีความสำคัญและมีการดำเนินการบนพื้นที่เมืองในสัดส่วนค่อนข้างสูง อีกทั้งยังเป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อการย้ายถิ่นฐานของกลุ่มประชากรจากพื้นที่เมืองชนบทหรือเมืองขนาดเล็กสู่เมืองที่มีขนาดใหญ่กว่า นำไปสู่การแปรสภาพของเมืองให้เติบโตขยายตามสัดส่วนประชากรที่สูงขึ้น จากการศึกษาพบว่าคนเมืองส่วนใหญ่ทำงานบริการ และยังมีแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงของความต้องการเชิงพื้นที่จากออฟไลน์สู่ออนไลน์มากยิ่งขึ้น จากการเพิ่มขึ้นของเซคเตอร์ย่อยของงานบริการอย่างกลุ่มประเภทกลุ่มบริการความรู้ (white collar) […]

เมืองมีองค์ประกอบต่างๆ ที่ต้องการคนดูแล บ้านเรือนและอาคารต้องการสถาปนิกเข้ามาดูแล พื้นที่ภายในอาคารต้องการผู้ออกแบบภายในเข้ามาดูแล ส่วนพื้นที่สีเขียว พื้นที่ธรรมชาติ ต้องการภูมิสถาปนิกเข้ามาดูแล ดังนั้น พื้นที่ระหว่างอาคาร ตลอดจนภาพรวมของเมือง ภูมิทัศน์และโครงสร้างของเมืองที่ทำให้ผู้คนอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข จึงต้องการสถาปนิกผังเมืองเข้ามาดูแลเฉกเช่นเดียวกัน ทั้งนี้ สังคมจะได้ประโยชน์มากที่สุดหากทุกสาขาสถาปัตยกรรมทำงานไปพร้อมกันอย่างมีขอบเขตความรับผิดชอบที่ชัดเจน จึงกล่าวได้ว่า อีกสิ่งสำคัญของภาระหน้าที่อันอยู่ในความรับผิดชอบคือการเข้าไปผลักดันวิชาชีพให้เกิดความชัดเจนขึ้นในอนาคตเพื่อรับใช้สังคมอย่างมีมาตรฐาน The Urbanis สรุปสาระสำคัญว่าด้วยหน้าที่ของสถาปนิกผังเมืองและจรรยาบรรณที่ต้องรู้ ตลอดจนบทบาทของสภาสถาปนิกและสมาคมสถาปนิกผังเมืองไทย (TUDA) จากการบรรยายสาธารณะ “สถาปัตยกรรมผังเมืองคืออะไร วิชาชีพสถาปนิกผังเมือง จรรยาบรรณ” โดย รศ.ดร.ไขศรี ภักดิ์สุขเจริญ รองคณบดี คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาฯ และ อุปนายกสภาสถาปนิกคนที่หนึ่ง, ผศ.ดร. ปริญญ์ เจียรมณีโชติชัย อาจารย์ประจำภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาฯ และนายกสมาคมสถาปนิกผังเมืองไทย และ อาจารย์ธนิชา นิยมวัน อาจารย์พิเศษภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาฯ เมื่อวันที่ 3 กันยายน 2564 ที่ผ่านมา การมีสิทธิมีเสียงในสภาสถาปนิก คือ อนาคตของวิชาชีพที่แท้จริง  รศ.ดร.ไขศรี […]

นอกจากการออกแบบเพื่อพัฒนาเมือง บทบาทสำคัญอีกหนึ่งประการของสถาปนิกผังเมือง คือการทำหน้าที่เสมือนกระบวนกร (Facilitator) หรือคนกลางที่เชื่อมทุกคนเข้าไว้ด้วยกัน ไม่ว่าจะเป็นคนในชุมชน คนในย่าน หน่วยงานภาครัฐ หรือคนภายนอกย่านอีกมากมาย ที่มีส่วนเกี่ยวข้องในการพัฒนาย่าน กลุ่มปั้นเมืองและกลุ่มคนรักตลาดน้อย นำโดย จุฤทธิ์ กังวานภูมิ (โจ) และ ปณัฐพรรณ ลัดดากลม (เตย) สองสถาปนิกผังเมืองผู้มีบทบาทสำคัญในการพัฒนาและฟื้นฟูย่านในเขตสัมพันธวงศ์ กรุงเทพมหานคร จากย่านชุมชนเก่าแก่ที่น้อยคนรู้จักไปสู่ย่านสร้างสรรค์ที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ก้าวแรกของชุมชนกับการฟื้นฟูย่านและเมือง หากกล่าวถึงกระบวนการมีส่วนร่วมกับการพัฒนาเมืองในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา จากประสบการณ์ทำงานของทีมปั้นเมือง เราพบว่าประเทศไทยมีแนวโน้มที่การพัฒนากระบวนการมีส่วนร่วมที่ดีขึ้นมากกว่าในอดีต กล่าวคือ ประชาชน ชุมชน ได้เข้ามามีส่วนร่วมตั้งแต่การวางแผนไปจนกระทั่งการตัดสินใจ ต่างจากในอดีตที่ชุมชนแค่รับรู้ รับทราบข่าวสารเพียงเท่านั้น แต่ไม่ได้เข้ามามีส่วนร่วมอะไรมากนักต่อการพัฒนาในพื้นที่ที่ตัวเองอยู่ สะท้อนให้เห็นถึงพัฒนาการการเปลี่ยนแปลงของกระบวนการมีส่วนร่วมในชุมชนที่ผ่านมา ย่านนั้นเปรียบเสมือนเป็นที่อยู่ ที่ทำกินและอาจมากกว่านั้น ทั้งนี้ การพัฒนาย่านโดยหน่วยงานท้องถิ่น มักจะเป็นการพัฒนาแบบบนลงล่าง (Top-Down) ผู้ที่ได้รับประโยชน์ อาจจะเป็นกลุ่มเจ้าของที่ดิน นักพัฒนาอสังหาริมทรัพย์ หรือภาครัฐที่ออกนโยบาย ส่งผลให้การพัฒนาอาจไม่ได้เข้าถึงคนทุกกลุ่มอย่างแท้จริง ดังนั้น กระบวนการมีส่วนร่วมจะช่วยสร้างโอกาสให้ทุกคนได้เข้ามาพูดคุยในฐานะที่เท่าเทียมกันมากขึ้น โดยมีสถาปนิกผังเมืองเข้าไปจัดการและทำงานร่วมกันกับผู้คนในย่าน ทั้งในระดับครัวเรือน ละแวกบ้าน ชุมชน ไปตลอดจนชุมชนใกล้เคียงโดยรอบ เพื่อพัฒนาย่านให้เกิดความน่าอยู่ […]

การมีส่วนร่วมของผู้คนที่อยู่ในเมือง นั้นกำลังเป็นที่สนใจในกระบวนการหรือทิศทางของการพพัฒนาเมืองในปัจจุบัน เพราะเมืองนั้นเป็นเรื่องที่ทถกคนสามารถเข้ามามีส่วนร่วมได้ ไม่จำกัดเฉพาะเหล่าผู้บริหารเมือง นักผังเมือง หรือผู้ออกแบบเมืองเท่านั้น สำหรับในประเทศไทยถือว่าในช่วงแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 8 (พ.ศ.2540-2544) เป็นจุดเริ่มต้นการใช้แนวความคิดของประชาสังคมที่เน้นการเปิดโอกาสให้ทุกฝ่ายเข้ามามีส่วนร่วมของประเทศไทย เพื่อกำหนดทิศทางการพัฒนาท้องถิ่นในทุกระดับไม่ว่าจะเป็นภาคธุรกิจ นักวิชาการ และองค์กรประชาชนในท้องถิ่นโดยใช้ชื่อว่า “เวทีประชาคม” ซึ่งถือเป็นรากฐานของการพัฒนาไปสู่สังคมพลเมืองหรือประชาสังคม (civil Society) ในฐานะที่เป็นทางเลือกเพื่อหาทางออกของปัญหาทั้ง ทางด้านสังคม เศรษฐกิจ และการเมือง โดยมีความเชื่อพื้นฐานว่าหากสังคมใดที่การรวมตัวของ ประชาคมมีความเข้มแข็ง และสามารถเข้าไปมี ส่วนร่วมในการปกครองหรือกําหนดนโยบายสําคัญๆ ของประเทศแล้วสังคมนั้นก็จะได้รับการพัฒนาไปในทิศทางที่ถูกต้องยั่งยืนและตอบสนองความต้องการของคนส่วนใหญ่ในสังคมได้ ทั้งนี้ การก่อตัวและพัฒนาการของประชาสังคม อาจกล่าวได้ว่าเกิดขึ้นเนื่องจากประชาชนต้องเผชิญกับปัญหา หรือเหตุการณ์ต่างๆ ที่มีความสําคัญ (critical events) และได้ส่งผลกระทบต่อคุณภาพการดํารงชีวิต คุณภาพ สิ่งแวดล้อม ต่อชุมชน และ/หรือสังคมฯ เกิดการรวมตัว รวมกลุ่มกันเพื่อผลักดันการแก้ไขปัญหาของตน ขณะเดียวกันความซับซ้อนของปัญหา ก็ไม่อาจดําเนินการโดยลําพังองค์กรใดองค์กรหนึ่งได้ หากแต่ต้อง รวมกลุ่ม รวมพลังกันของทุกส่วนในสังคม จึงจะแก้ปัญหาได้ เกิดเป็นภาคประชาสังคมขึ้น (ชูชัย ศุภวงศ์, 2541) การขยายตัวของเมือง ปัญหา และประชาสังคม เป็นที่ทราบกันดีว่านโยบายและแนวทางการพัฒนาเมืองแบบกระแสหลักของประเทศไทยจากอดีตจนถึงปัจจุบัน มีรากฐานมาจากระบบราชการ และการดำเนินงานโดยอำนาจรัฐเป็นต้นธารเสมอมา […]

หากสามารถตั้งเป้าประสงค์ในการพัฒนาเมืองได้ ในฐานะของนักออกแบบจึงมุ่งหวังให้เกิดการพัฒนา “เมืองที่อยู่ดี” แต่ในการสร้างเมืองที่อยู่ดีได้ในโลกความเป็นจริงนั้น ปฏิเสธไม่ได้ว่าเรามักคิดมุ่งไปสู่ขั้นตอนของการออกแบบกายภาพเป็นหลัก ซึ่งแท้จริงอาจเป็นเพียงตัวขับเคลื่อนหนึ่งในการแสดงผลลัพธ์การเปลี่ยนแปลงในการพัฒนาเมือง หากแต่พิจารณาย้อนกลับมาสู่ขั้นตอนแรกเริ่มของการลงมือปฏิบัติ นั่นคือขั้นตอนของการศึกษาและวิเคราะห์ข้อมูล จะพบว่าการศึกษาสัณฐานเป็นอีกขั้นตอนตั้งต้นที่น่าสนใจสำหรับการทำความเข้าใจพื้นที่เมือง ซึ่งจะส่งผลต่อการกำหนดโจทย์และแนวทางการพัฒนาในงานออกแบบต่อไป The Urbanis ชวนศึกษา ทฤษฎีพื้นฐานเพื่อเข้าใจสัณฐานเมือง (Morphology for Urban Architecture) เรียบเรียงจากการบรรยายสาธารณะ โดย รศ.ดร.อภิรดี เกษมศุข ประจำคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร สัณฐานคืออะไรและส่งผลต่อเมืองอย่างไร? สัณฐาน หมายถึง มิติหรือไดเมนชั่นที่แสดงขนาดและสัดส่วนในเชิงกายภาพ อีกทั้งยังขยายความถึงโครงสร้างและความสัมพันธ์ระหว่างพื้นที่ ซึ่งในการศึกษา พบว่ามีแนวคิดทฤษฎีจำนวนมากที่เกี่ยวกับการศึกษาสัณฐานที่มีแนวคิดแตกต่างกันไปตามแต่ละยุคสมัย โดยมีเป้าประสงค์ร่วมถึงการทำความเข้าใจมิติที่ซับซ้อนของเมือง อันนำไปสู่ลักษณะการออกแบบที่แตกต่างกันตามกรอบแนวคิดที่ผลัดเปลี่ยนไป เพื่อตอบโจทย์ความต้องการของผู้คนในช่วงเวลาใดเวลาหนึ่ง  ในยุคที่เกิดการเปลี่ยนแปลงฐานการผลิตเชิงเกษตรสู่ฐานการผลิตเชิงอุตสาหกรรม ทำให้การใช้ประโยชน์พื้นที่ที่เป็นโรงงานขยับที่ตั้งใกล้ขอบเขตของเมืองมากยิ่งขึ้น ประชากรชนบทใหม่ย้ายเข้ามาจำนวนมาก เกิดเป็นที่พักอาศัยแออัด ส่งผลให้เมืองแบกรับความหนาแน่นที่สูงขึ้นอย่างรวดเร็วเกิดข้อจำกัดส่งผลต่อคุณภาพชีวิตลดลง จึงนำมาสู่การก่อตั้งกลุ่ม CIAM (Congres International Architecture Modern) นำโดย เลอ กอร์บูซิเย (Le Corbusier) ซึ่งมีประเด็นที่น่าสนใจในเชิงผังเมือง 2 ประเด็นด้วยกัน คือ 1) หลักการกำหนดสีลงบนพื้นที่ต่างๆ […]

โครงการบรรยายสาธารณะ Urban Design Delivery อาหารสมองสถาปนิกผังเมือง ในหัวข้อ  ทฤษฎีพื้นฐานเพื่อเข้าใจย่านและเมือง (understanding urbanism) ของ ผศ.ดร.พิชญ์ พงษ์สวัสดิ์ หัวหน้าภาควิชาปกครอง คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้มาเล่าสาระสำคัญของการเข้าใจย่านและเมือง ผ่านตัวอย่างพื้นที่พระโขนง-บางนา แล้วในฐานะนักออกแบบ(เมือง) เราจะทำความเข้าใจย่านและเมืองได้อย่างไรบ้าง ย่านและเมืองคืออะไร? ย่าน อาจจำกัดความถึง ขอบเขต ท้องถิ่น ชุมชน ละแวกย่าน ตลอดจนวิถีชีวิตและผู้คน ดังที่เราให้จะสรรหาคำจำกัดความ เมือง ในมุมมองด้านสังคมวิทยา การปกครอง กล่าวได้ว่า เมือง เป็นความสัมพันธ์รูปแบบหนึ่งซึ่งแยกตัวเองออกจากชนบท ในขณะเดียวกันก็มีความสัมพันธ์กับชนบทด้วยเช่นกัน อีกทั้งเป็นพื้นที่ศูนย์กลางที่ดึงดูดทรัพยากรและกระจายสู่พื้นที่โดยรอบ  แต่นอกเหนือไปจากนั้น ไม่ว่าจะย่าน หรือเมือง ในการศึกษาพื้นที่ใดๆ จะต้องมีความเกี่ยวเนื่องกับคำสำคัญ 3 คำ คือ 1. ความสัมพันธ์ (ของผู้คนในพื้นที่) 2. ความหมาย (ที่ผู้คนมีต่อพื้นที่) 3. ระบบ (วิถีชีวิตคนในพื้นที่) ที่เชื่อมโยงและเป็นเหตุเป็นผลซึ่งกันและกัน ช่วยเติมเต็มความเข้าใจไม่ใช่เพียงว่าย่านคืออะไร […]

สัมภาษณ์โดย ผศ.คมกริช ธนะเพทย์ คุณอดิศักดิ์ กันทะเมืองลี้ และคณะ การเรียนรู้ตลอดชีวิตเป็นองค์ประกอบหนึ่งในการสร้างองค์ความรู้ให้ฝังในตัวคน และในสังคม เป็นองค์ประกอบที่สำคัญไม่แพ้ไปจากการศึกษาในระบบ การส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิตเป็นส่วนหนึ่งที่ระบบการศึกษาสมัยใหม่ยึดถือและมุ่งเน้นทำโดยกว้างขวางอยู่แล้ว ไม่ว่าจะผ่านการจัดกิจกรรม ผ่านพื้นที่เปิดสำหรับการเรียนรู้ หรือการศึกษาเฉพาะด้านที่เปิดให้ผู้สนใจทุกคนสามารถเข้ามาเรียนได้ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ คมกริช ธนะเพทย์ ประธานหลักสูตรสถาปัตยกรรมผังเมือง จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ร่วมด้วย คุณอดิศักดิ์ กันทะเมืองลี้ คุณธนพร โอวาทวรวรัญญู คุณมัชชุชาดา เดชาคณีวงศ์ สนทนากับศาสตรจารย์ ดร.จินตวีร์ คล้ายสังข์ ศาสตราจารย์ประจำภาควิชาเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เกี่ยวกับระบบ MOOC ที่จะส่งเสริมให้การเรียนรู้ตลอดชีวิตเป็นสิ่งใกล้ตัวทุกคนมากขึ้นกว่าที่เคย ส่งเสริมให้องค์ความรู้ทุก ๆ เรื่องถูกส่งต่อได้อย่างกว้างไกล และคงอยู่ต่อไปคู่กับสังคม รู้จักกับ MOOC MOOC เรียกเต็ม ๆ ได้ว่า Massive Open Online Course เป็นระบบสำหรับการเรียนการสอนทางออนไลน์ ที่เป็นเสมือนพื้นที่ให้ผู้ที่มีความรู้ความสามารถนำวิชา หรือหลักสูตรที่ตนสอนมาวางไว้ เพื่อให้ผู้ที่สนใจสามารถมาเลือกหยิบไปเรียนรู้ได้ การเรียนรู้จะเกิดขึ้นผ่านทางสื่อที่สามารถใช้งานทางออนไลน์ ไม่ว่าจะเป็นวิดีโอ อินโฟกราฟิก […]

เรียงเรียงจากการบรรยายสาธารณะ พื้นที่สาธารณะเมืองยุคโควิด โดย อ.ดร.พีรียา บุญชัยพฤกษ์ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร เรียบเรียงโดย ชนม์ชนิกานต์ ศศิชานนท์  พื้นที่สาธารณะ เป็นองค์ประกอบที่สร้างความมีชีวิตชีวาให้กับเมือง ผ่านกิจกรรมและวิถีชีวิตอันเป็นภาพจำที่คุ้นชิน หากการเผชิญกับสถานการณ์โควิด 19 ตั้งแต่ต้นปี 2020 ส่งผลให้เมืองเกิดการเปลี่ยนแปลงไปอย่างสิ้นเชิง จากการประเมินสถานการณ์การระบาดของโควิด 19 โดยองค์กรอนามัยโลก (WHO) พบว่าสถานการณ์ดังกล่าวจะส่งผลกระทบยาวนานต่อเนื่องอย่างน้อย 1 ปีขึ้นไป และส่งผลให้เกิดลักษณะของการเปิด-ปิด กิจกรรมเมืองตามระลอกการระบาด โดยเฉพาะประเทศในภูมิภาคตะวันออกเฉียงใต้ที่มีอัตราการติดเชื้อสูง สำหรับประเทศไทยซึ่งมีอัตราการติดเชื้อและความรุนแรงอยู่ในระดับปานกลางค่อนมาก ส่งผลต่อการกำหนดมาตรการทางภาครัฐเพื่อควบคุมสถานการณ์การติดเชื้อในประเทศเช่นกัน อย่างไรก็ตามมาตรการปิดเมืองหรือควบคุมต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นมากมายในสถานการณ์ปัจจุบัน อาทิ การปิดห้างร้าน พื้นที่สาธารณะ ตลอดจนการกำหนดช่วงเวลาฉุกเฉิน ย่อมส่งผลกระทบต่อระบบเศรษฐกิจ สังคม กายภาพและการดำเนินชีวิตในเมืองเช่นกัน  การเผชิญกับสถานการณ์การระบาดของโควิด 19 เป็นตัวเร่งปฏิกิริยาที่ทำให้ผู้คนเริ่มสนใจศึกษาและคาดการณ์ถึงแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงหลังโควิด จนเกิดปรากฏการณ์สำคัญหลายด้านทั้งในเชิงองค์ความรู้และเชิงข้อเสนอแนะ ไม่ว่าจะเป็นแนวคิดการพัฒนาความสามารถในการฟื้นตัวหลังอุปสรรคอย่างรวดเร็ว หรือ Resilience ที่ถูกเน้นย้ำความสำคัญมากยิ่งขึ้น หรือปรากฏการณ์การใช้เทคโนโลยีในการเข้าถึงข้อมูล (Datafication) เพื่อทราบถึงการเปลี่ยนแปลง แนวโน้มที่ส่งผลกระทบต่อการดำเนินชีวิต และสามารถวางแผนรองรับได้อย่างเหมาะสม  จากการศึกษาข้อมูลสถิติเปรียบเทียบด้านการเคลื่อนที่ของกลุ่มคนสู่จุดหมายปลายทางประเภทต่าง ๆ ระหว่างประเทศอังกฤษและประเทศไทย […]