Environment

พงหญ้าสูงพลิ้วลิ่วตามลม ผสมด้วยไม้เถาเลื้อยคดคู้ ทั้งคู่เป็นหนึ่งในลักษณะเบื้องต้นที่เรามักสังเกตเห็นได้จากผืนที่ดินว่างเปล่าในเมือง อาจแตกต่างกันไปตามแต่ละท้องที่ บ้างก็เหลือให้เห็นเศษเหล็ก เศษปูน บ้างก็ถูกคลุมด้วยเหล่าพืชนานาพรรณ และทันทีที่สายตาเราจรดมอง “รกร้าง” คือคำนิยามแรกที่สะท้อนภาพนั้นออกมาได้อย่างชัดเจน แต่หากเราลองเพ่งพินิจดูอีกสักนิด เราจะมองเห็นว่าผืนดินส่วนนี้ช่าง “ว่างเปล่า” เหลือเกิน เพราะที่ว่าง เมืองจึงร้างโอกาส หลายคนน่าจะทราบกันดีว่ากรุงเทพมหานคร มีพื้นที่สีเขียวเฉลี่ยต่อคนนั้นอยู่ต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐานที่องค์การอนามัยโลก (WHO) กำหนด โดยพื้นที่สีเขียวที่ชาวเมืองกรุงเทพฯ มีอยู่ที่ 7.63 ตร.ม. ต่อคน (สำนักสิ่งแวดล้อม, 2566) แต่เมื่อคำนวณตามพื้นที่สีเขียวสาธารณะ ที่ประชาชนสามารถเข้าไปใช้บริการ พักผ่อนหย่อนใจได้จริง ไม่นับรวมกับสวนหย่อมบริเวณเกาะกลางถนนจะอยู่เพียง 0.9 ตร.ม. ต่อคนเท่านั้น (อดิศักดิ์, 2564) และอาจอยู่ที่ประมาณ 1 ตร.ม. ต่อคนในปัจจุบัน เมื่อลองสำรวจข้อมูลเกี่ยวกับที่ดินว่างเปล่าจาก Green Finder ซึ่งเป็นเครื่องมือที่จัดทำขึ้นโดยกลุ่มเครือข่าย We Park แสดงให้เห็นว่า กรุงเทพฯ ยังมีที่ว่างที่มีศักยภาพตามแหล่งชุมชนมากมาย โดยที่รัฐสามารถเข้าไปพูดคุย และดึงมาบริหารจัดการได้โดยการสร้างความมีส่วนร่วมกับทางชุมชน นอกจากนี้หากปรับปรุงพื้นที่ว่างเปล่าในสังกัดของรัฐ หรือกึ่งรัฐอย่าง พื้นที่ใต้ทางด่วน พื้นที่โล่งตามผังเมืองรวม […]

ทุกวันนี้ตื่นมาตอนเช้ามองไปทางไหนก็แทบจะไม่เห็นบ้านเรือนหรืออาคารสูงที่อยู่รายล้อมที่พักอาศัย เนื่องจากฝุ่นละอองที่กระจายตัวหนาแน่นอยู่ทั่วเมือง โดยค่าฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM 2.5 ในกรุงเทพฯ และหลายจังหวัดทั่วประเทศไทย พุ่งสูงติด 1 ใน 10 อันดับของโลก และมีความรุนแรงเช่นนี้ทุกปีในช่วงเดือนธันวาคมลากยาวถึงเมษายน ซี่งเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2563 กรมควบคุมมลพิษ ได้ประกาศว่า ในกรุงเทพฯ มีค่าเฉลี่ยความเข้มข้นของมลพิษในระดับสูงสุด และยังพบอีกว่าไม่มีวันไหนเลยที่จะพบเจออากาศดี ๆ ในเดือนนี้ มากกว่านั้น สถานการณ์การเพิ่มาขึ้นของฝุ่นละอองในเมืองยังคงมีแนวโน้มความรุนแรงที่เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ทั้งนี้ แม้ว่าในปัจจุบันจะมีการลดการปล่อยสารพิษจากโรงงานอุตสาหกรรม ลดปริมาณรถยนต์ และส่งเสริมให้มีการพัฒนาการขนส่งสาธารณะให้ดีมากขึ้น ตลอดจนการควบคุมกิจกรรมก่อสร้างต่างๆ จะเป็นแนวทางหลักในการแก้ไขปัญหาฝุ่นละอองที่ทั่วโลกให้ความสำคัญแล้ว อีกหนึ่งทางเลือกที่หลายเมืองต่างขับเคลื่อนเช่นกันคือ “การเพิ่มพื้นที่สีเขียวในเมือง” ที่ให้ต้นไม้พืชพรรณช่วยดักจับฝุ่นละอองและสับเปลี่ยนออกซิเจนออกมาแลกเปลี่ยน ซึ่งพื้นที่สีเขียวลดฝุ่นละอองได้ จริงหรือไม่ และปัจจุบันกรุงเทพมหานครมีการขับเคลื่อนเรื่องนี้อย่างไร วันนี้ The Urbanis นำข้อมูลมาให้ดูกัน พื้นที่สีเขียวลดฝุ่นละอองได้จริงหรือไม่ ? ที่มาภาพ frimufilms จากงานศึกษาความสัมพันธ์ของพื้นที่สีเขียวและฝุ่นละอองในอากาศ ที่ศึกษาข้อมูลจากสถานีตรวจวัดคุณภาพอากาศ 24 สถานี ของสำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร และพื้นที่สีเขียวจำนวน 94 แห่ง ในกรุงเทพฯ […]

เคยสงสัยหรือไม่ว่าทําไมฟ้าหลังฝนจึงแจ่มใส? หลายครั้งที่สถานการณ์ค่าฝุ่นควันตลอดจนอุณหภูมิภายในเมืองลดลงนั้นเกิดขึ้นหลังจากฝนตก ซึ่งฝนกลับไม่ใช่ปัจจัยเพียงอย่างเดียวที่ช่วยบรรเทาสถานการณ์มลภาวะทางอากาศ แต่ยังมี“ลม” ที่ไหลเวียนระหว่างกระบวนการเกิดฝนพัดพามลภาวะฝุ่นละอองขนาดเล็กรวมถึงสร้างความรู้สึกเย็นภายในเมือง โดยทั่วไปแล้ว ลม เกิดจากการเคลื่อนที่ของอากาศจากที่มีความกดอากาศสูงไปยังที่มีความกดอากาศต่ําในทิศทางราบ แต่จะเคลื่อนที่เร็ว หรือช้า หรือในลักษณะใดนั้น นอกจากสภาพความกดอากาศ และอุณหภูมิสะสมโดยรอบแล้ว ยังขึ้นอยู่กับโครงสร้างของเมืองในแต่ละพื้นที่อีกด้วย องค์ประกอบต่างๆ ในเมืองไม่ว่าจะเป็นต้นไม้ อาคาร หรือแม้แต่แนวถนนที่ตัดผ่านล้วนส่งผลต่อลักษณะ และทิศทางการเคลื่อนที่ของลมทั้งสิ้น โครงสร้างเมืองกับการเคลื่อนที่ของลม ความสูง-ทิศทาง-ที่ว่าง-ช่องเปิด เป็นปัจจัยที่มีผลต่อการเคลื่อนที่ของลมสัมพันธ์กับของลักษณะโครงข่ายถนนและรูปแบบการวางตัวกลุ่มอาคารภายในเมืองโดยตรง สําหรับกรุงเทพฯ เมืองที่มีโครงสร้างส่วนใหญ่เป็น ซุปเปอร์บล็อก (Super Block) โครงข่ายซอยลึกและเมืองยังมีการเติบโตแบบริ้วตามแนวถนน ทําให้เกิดลักษณะอาคารสูงล้อมถนนหรือที่เรียกว่าปรากฏการณ์หุบเขาเมือง (Urban Canyon) ซึ่งเกี่ยวเนื่องกับสัดส่วนความสูงอาคารต่อความกว้างของถนน (H/W ratio) และสัดส่วนมวลอาคาร (L/H ratio) โดยหากคิดคํานวณแล้วหากมีค่าสัดส่วนสูงเกินกว่า 2 และ 5 ตามลําดับ ประกอบกับมีแนวถนนที่ขวางทิศทางลมประจํา จะยิ่งส่งเสริมให้ลมมีทิศทางการเคลื่อนที่เป็นแบบกระแสหมุนวน (skimming flow) ไปจนถึงสภาวะอับลม ซึ่งทําให้มลภาวะทางอากาศและความร้อนที่สะสมโดยรอบนั้นถูกขังและหมุนเวียนในชั้นบรรยากาศระหว่างอาคารเป็นระยะเวลานานกว่าบริเวณที่มีพื้นที่โล่งว่างหรือมีสัดส่วนความสูงอาคารต่อความกว้างถนนต่ํา (Chan, So, & Samad, 2001) อาจเป็นสาเหตุให้เมื่อเราเดินหรือทํากิจกรรมในบริเวณริมถนนหรือพื้นที่ปลูกสร้างหนาแน่นในเมืองซึ่งมีสภาวะหุบเขาเมือง จะรู้สึกร้อนและหายใจไม่สะดวกแม้มีลมพัดผ่านตลอดเวลา […]

เข้าสู่ช่วงหน้าฝนทีไร คงยากที่จะปฏิเสธกับบรรยากาศเดิม ๆ อย่างปัญหาน้ำค้างท่อรอระบายที่เอ่อล้นเกินครึ่งล้อ สร้างปัญหาจราจรติดขัดอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ โดยเฉพาะในช่วงสิงหาคมถึงตุลาคม ที่กรุงเทพฯ ต้องเผชิญกับเคราะห์ซ้ำกรรมซัดกับฤทธิ์ของ “ลานีญา” ที่ทวีความรุนแรงมากขึ้น ส่งผลให้ปริมาณฝนตกมากกว่าค่าเฉลี่ยปกติ จนสร้างความเดือดร้อนในหลายพื้นที่ อย่างไรก็ตาม แม้ว่ากรุงเทพฯ จะมีการเตรียมการรับมือกับปริมาณน้ำฝนและป้องกันน้ำท่วมมาโดยตลอด แต่ทำไมปัญหาน้ำรอระบายยังคงเป็นหนึ่งในประเด็นหลักที่ต้องจัดการและแก้ไข แล้วที่ผ่านมากรุงเทพฯ มีการรับมือกับปัญหานี้อย่างไร The Urbanis จะชวนทุกท่านมาไขข้อข้องใจในบทความนี้กัน ทำไม “น้ำรอระบาย” ยังเป็นปัญหาที่แก้ไม่ตก หากพูดถึงข้อจำกัดหรืออุปสรรคที่ทำให้กรุงเทพฯ ยังคงประสบปัญหาน้ำรอระบายแทบจะทุกครั้งเมื่อฝนตกนั้น พบว่ามี 3 สาเหตุหลัก คือ (1) โครงสร้างพื้นฐานของเมือง (2) ประสิทธิภาพการระบายน้ำ และ (3) ความสูง-ต่ำของพื้นที่ และแผ่นดินทรุดตัว 1. โครงสร้างพื้นฐานของเมือง ด้วยสภาพเมืองที่เปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว ประกอบกับระบบระบายน้ำแก้ไขจัดการตามการเติบโตของเมืองไม่ทัน เช่น หากมีการยกระดับถนน แต่ไม่มีระบบระบายน้ำรองรับบริเวณที่ต่ำกว่า เมื่อฝนตกน้ำจึงมักไหลท่วมถนนและซอยที่ต่ำจนเกิดน้ำท่วมขังตามมา 2. ประสิทธิภาพการระบายน้ำ เนื่องจาก คู คลอง ถูกบ้านเรือนชุมชนรุกล้ำจนไม่สามารถขุดลอกให้กว้างและลึกได้มากพอ รวมทั้งท่อระบายน้ำที่มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 30 – […]

หากพูดถึงคลอง กรุงเทพฯ คุณจะนึกถึงอะไร?  แน่นอนว่าหนึ่งในภาพที่หลายคนต้องนึกถึง คือ สภาพคลองสีดำสกปรก เต็มไปด้วยเศษขยะลอยเกลื่อนคลอง และส่งกลิ่นเหม็นเน่าคละคลุ้งไปทั่วบริเวณ ใครสัญจรไปมา ต่างต้องฝืนทนดมกลิ่น กลายเป็นภาพจำ จนคนส่วนใหญ่อาจลืมไปแล้วว่าในอดีตกรุงเทพฯ เคยได้รับขนานนามว่า “เวนิสตะวันออก” เมืองที่มีคลองทอดตัวลัดเลาะไหลเชื่อมโยงชุมชน และเป็นเส้นเลือดหลักของเมืองในการสัญจร สร้างความผูกพันผู้คนกับสายน้ำ กลายเป็นหนึ่งในเสน่ห์ของกรุงเทพฯ ในอดีต แต่ทุกวันนี้คลองกลับถูกลดความสำคัญ จากเดิมที่เป็นเส้นทางหลักในการสัญจร แปรเปลี่ยนเป็นเมืองสัญจรทางถนน มีการถมคลองสร้างถนนหนทาง และสร้างอาคารบ้านเรือน จนเกิดเป็นชุมชนแออัด มีการปล่อยน้ำเสีย ทิ้งขยะลงคลองอย่างมักง่าย จึงไม่อาจปฏิเสธได้ว่าคลองในปัจจุบัน มีบทบาทเพียงเพื่อระบายน้ำ และที่รองรับขยะของชุมชนเท่านั้น ปัจจุบัน คลองในกรุงเทพฯ จำนวน 1,161 คลอง และคูลำกระโดง จำนวน 521 คู รวมเป็น 1,682 คูคลอง แต่จากการตรวจวัดคุณภาพน้ำคลองทั่วกรุงเทพฯ ปี 2564 จำนวน 173 คลอง พบว่ามีคลองเน่าเสียกว่า 124 คลอง หรือคิดเป็น 72% ของคลองที่ตรวจวัดทั้งหมด (สำนักการระบายน้ำ, […]