Public Realm

เมืองโซลที่เรารู้จัก เมืองโซล ประเทศเกาหลี กับภาพจำที่ต่อให้ไม่ได้เป็นแฟนซีรี่ย์เกาหลีหรือเกมโชว์ ก็ต้องเคยเห็นภาพบรรยากาศสีสันของเมืองสมัยใหม่ริมแม่น้ำ พระราชวังเก่าแก่ที่มีทิวเขาเป็นฉากหลัง และพื้นที่ริมน้ำที่ทอดยาวไปตามแนวคลองชองเกชอน ที่เปิดรับทุกเพศ ทุกวัย และทุกกิจกรรมให้มาใช้พื้นที่อย่างอิสระ เมืองที่ถูกสร้างขึ้นโดยภูมิศาสตร์ของพื้นที่นี้ยังคงอัตลักษณ์ ถึงแม้มีการขยายตัวเพื่อรองรับประชากรกว่า 10 ล้านคนและมีเปลี่ยนแปลงอย่างมากในแต่ละยุคสมัย  หากมองจากสัณฐาน ที่ตั้งเมืองโซลถูกล้อมรอบไปด้วยภูเขา พาดกลางด้วยคลองชองเกระบายน้ำในแนวตะวันออก-ตะวันตก และมีศูนย์กลางการปกครองหันหลังอิงภูเขาภายในกำแพงเมืองที่ลากผ่านสันเขาทั้งสี่ด้าน ช่วงยุคปฏิวัติอุตสาหกรรมที่ประชากรหลั่งไหลเข้าเมือง โซลขยายตัวอย่างมากภายใต้เงื่อนไขพื้นที่ราบที่มีอยู่อย่างจำกัด รัฐบาลได้ออกนโยบายเพิ่มพื้นที่อยู่อาศัยอย่างเร่งรัดทั้งในรูปแบบผังพัฒนาโดยการรื้อร้างสร้างใหม่ รวมถึงการสร้างถนนและทางยกระดับเพื่อบรรเทาสภาพการจราจรที่ติดขัด ผลของการพัฒนาที่มุ่งเน้นการตอบสนองความต้องการและกลไกทางเศรษฐกิจ ทำให้เมืองถูกแบ่งออกเป็นพื้นที่ใจกลางเมืองและชายขอบเนินเขาซึ่งมีความเหลื่อมล้ำสูง และนำมาซึ่งความไม่พอใจและการเรียกร้องของประชาชนให้มีการเปลี่ยนแปลง เมืองโซลที่กำลังฟื้นฟู กว่าสองทศวรรษที่ผ่านมา โซลเป็นเมืองที่มีโครงการฟื้นฟูเมืองอย่างต่อเนื่อง เราจะเห็นโครงการใหม่เกิดขึ้นในทุก 5 ปี ตามวาระสมัยของนายกเทศมนตรีโซล ที่มุ่งเน้นการยกระดับคุณภาพชีวิตและลดความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงสิ่งอำนวยความสะดวกของเมือง โดยเฉพาะการปรับใช้โครงสร้างสาธารณูปโภคเก่าและอาคารสิ่งก่อสร้างเดิม อย่างโครงการฟื้นฟูคลองชองเกชอน (2003-2005) ที่ยกเลิกทางด่วนคร่อมคลองเป็นพื้นที่นันทนาการของเมือง โครงการศูนย์ออกแบบดองเดมุน (2009-2014) พื้นที่แสดงงานออกแบบในสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ โครงการสวนลอยฟ้า Seoullo7017 (2015-2017) แลนด์มาร์คใหม่ของเมือง และล่าสุดโครงการฟื้นฟูย่าน Sewoon Sangga (2015-2018) เชื่อมต่อย่านการผลิตใจกลางเมือง เป็นต้น จึงเห็นได้ว่าในขณะที่โครงการฟื้นฟูเมืองเป็นการเพิ่มคุณภาพชีวิตของคนเมือง มันยังเป็นบันไดสู่ความสำเร็จทางการเมืองของนายกเทศมนตรีในทุกยุคทุกสมัย สิ่งที่โครงการฟื้นฟูเมืองเหล่านี้มีร่วมกัน คือ ตำแหน่งที่ตั้งเป็นพื้นที่ยุทธศาสตร์ของเมืองซึ่งเกิดจากความเข้าใจภูมิศาสตร์และระบบวางผังของเมืองที่พัฒนาตามแต่ละยุคสมัย […]

เรื่อง/นำเสนอข้อมูล: ว่าน ฉันทวิลาสวงศ์ ห้องน้ำหรือ ‘ส้วม’ คือสิ่งที่ทุกคนให้ความสำคัญอย่างยิ่ง และเชื่อไหมว่า ‘ส้วม’ คือสิ่งที่บอกเล่าให้เรารู้ได้ด้วย ว่าลักษณะของเมืองหรือสังคมนั้นๆ เป็นอย่างไร หลายเมืองในยุโรป ห้องน้ำสาธารณะเป็นเรื่องหายากและราคาแพง คนในเมืองเหล่านั้นจึงล้วนมีทักษะกักเก็บน้ำไว้ในตัว รอจนเมื่อถึงบ้านจึงใช้ห้องน้ำได้อย่างสบายใจ หากมองในแง่นี้ เราจะพบว่า ประเทศไทยแทบจะเป็นสวรรค์แห่งห้องน้ำสาธารณะเลยก็เป็นได้ เพราะไม่ว่าจะอยู่ที่ไหน หลายคนก็มั่นใจได้ว่าสามารถหาห้องน้ำได้ แต่คำถามก็คือ หากดูข้อมูลเกี่ยวกับ ‘ส้วม’ ในสังคมไทยจริงๆ สภาพการณ์เรื่องส้วมเป็นอย่างที่ว่ามาหรือเปล่า? จากเว็บไซต์ของสำนักงานสถิติแห่งชาติ พบว่าห้องน้ำเป็นประเด็นที่ไม่ถูกกล่าวถึง และแหล่งข้อมูลของกรุงเทพมหานครเองก็ไม่มีข้อมูลเรื่องห้องน้ำสาธารณะเลย  เมื่อใช้วิธีกวาดข้อมูล (data scraning) จากทวิตเตอร์ ในช่วงเวลาหนึ่ง โดยตั้งคำค้นหาว่า “ห้องน้ำ” และ “ส้วม” เพื่อดูว่าคนไทยพูดถึงเรื่องนี้มากน้อยแค่ไหน ผลปรากฎว่าคำว่า “ห้องน้ำ” มีคนพูดถึงเพียง 23 ครั้ง โดยพูดถึงเรื่องที่ดาราเกาหลีสอนให้คนต่างชาติพูดคำว่าห้องน้ำเพื่อเป็นประโยชน์เวลาถามทาง ส่วนคำว่า “ส้วม” คนพูดถึงหลายร้อยครั้ง แต่กลับเป็นประเด็นสืบเนื่องมาจากละครเรื่องหนึ่งที่มีฉากส้วมเข้ามาพอดี  ดังนั้น จึงน่าจะมั่นใจได้ว่า ห้องน้ำหรือส้วมสาธารณะคงไม่ได้เป็นปัญหาสาธารณะสักเท่าไหร่ของสังคมไทย ถึงเป็นปัญหา ก็น่าจะเป็นเพียงปัญหาชั่วครั้งชั่วคราวเท่านั้น ข้อมูลจากการนับคำที่เกี่ยวข้องในทวิตเตอร์ที่มีคำว่า ”ส้วม” […]

คำว่า “พื้นที่สาธารณะ” คงเป็นคำพื้นฐานมากๆ สำหรับคนเมือง หรือโดยเฉพาะอย่างยิ่งเหล่านักเรียนผังเมือง สถาปนิก หรือนักรัฐศาสตร์ (จริงหรือเปล่านะ)  แต่คำถามก็คือ เอาเข้าจริงแล้ว  เราเข้าใจในความหมายของคำว่าพื้นที่สาธารณะในทิศทางเดียวกันหรือเปล่า หรือเราเข้าใจจริงๆ ไหมว่าแท้จริงแล้วมันคืออะไรกันแน่  คำว่า ‘พื้นที่สาธารณะ’ ที่เราพูดกันเกลื่อนกลาด โดยเฉพาะอย่างยิ่งในแวดวงเมืองและผังเมืองนั้น แทบดูเหมือนเป็นคำที่เข้าใจได้โดยไม่ต้องอธิบาย แต่มันเป็นอย่างนั้นจริงหรือเปล่า อะไรคือ ‘พื้นที่สาธารณะ’ กันแน่? พื้นที่สาธารณะ เป็นส่วนหนึ่ง ของชีวิตนอกบ้าน หากคุณเป็นมนุษย์เงินเดือนคนหนึ่ง คุณคงตื่นเช้าไปทำงาน และกลับถึงที่พักตอนค่ำๆ แทบไม่เคยได้เข้าไปใช้พื้นที่สวนสาธารณะแบบจริงๆ จังๆ เลยในวันธรรมดา ต้องรอให้ถึงวันหยุดเสาร์ อาทิตย์ ในวันหยุด คุณสามารถตื่นแต่เช้า เพื่อจะได้มีเวลาไปปั่นจักรยาน และเดินเล่นในสวนสาธารณะใหญ่ของเมืองได้ นั่นอาจเป็นภาพฝันของการเข้าไปใช้งานพื้นที่สาธารณะของคนเมืองกรุงเทพฯ ในปัจจุบัน แต่มันเป็นจริงหรือเปล่า ที่ว่าเราไม่ได้ใช้ พื้นที่สาธารณะ เลยตลอดทั้งวัน แต่เข้าไปใช้สวนสาธารณะในวันหยุดเท่านั้น ลองถามตัวเองดูหน่อยว่า นอกจากพื้นที่ในห้องนอน ในบ้านของคุณเองแล้ว เราใช้ชีวิตอยู่ที่ไหนกันบ้าง ?  นั่นคงเป็นคำถามพื้นฐานที่จะทำให้เรารู้ว่า ชีวิตของเราในทุกๆ วันนี้ มีความเกี่ยวข้องกับ “พื้นที่ข้างนอก” มากน้อยแค่ไหน […]

“Down with the walls!”“ทุบกำแพงนั่นออกไปซะ!”  เสียงประท้วงของผู้อยู่อาศัยในบาร์เซโลน่าปี 1843 อาจทำให้ใครต่อใครประหลาดใจที่ได้รู้ว่าเมืองที่ได้รับการชื่นชมนักหนาว่าเป็นเมืองที่มีผังเมืองดีที่สุดเป็นลำดับต้นๆ ของโลกอย่างบาร์เซโลน่านั้นจะมีผู้คนออกมาประท้วงไปทั่วเมือง ด้วยความไม่พอใจเรื่องความตกต่ำของคุณภาพชีวิตผู้อยู่อาศัยในเวลาไม่กี่ร้อยปีก่อนหน้า  จากสถานะเมืองขนส่งท่าน้ำที่รุ่งโรจน์ในยุคอุตสาหกรรม กลายมาเป็นเมืองที่เกือบล่มสลาย จากการขยายตัวอย่างรวดเร็วของจำนวนผู้อยู่อาศัยพอๆกับการเติบโตของโรงงานที่ผุดขึ้นทั่วยุโรปในช่วงเวลานั้น  ในยุคอุตสาหกรรม บาร์เซโลน่าเปลี่ยนสถานะจากเมืองท่ามาเป็นเมืองที่มีอัตราการเติบโตเร็วกว่าเมืองใดในสเปน โตเร็วเสียจนแทบจะเรียกได้ว่าเป็นเมืองหลวงของยุโรป แต่การพัฒนาของเมืองที่ก้าวกระโดดกลับสวนทางกับคุณภาพชีวิตของผู้คนที่ค่อยๆดิ่งลงเรื่อยๆ เมื่อจำนวนผู้อยู่อาศัยเพิ่มมากขึ้นจนเกือบแตะสองแสนคนในพื้นที่แคบๆของเมืองที่ไม่ขยายตัวตาม ด้วยความที่ถูกล้อมรอบไปด้วยกำแพงเมืองที่ห่อหุ้มเมืองไว้ตั้งแต่ยุคกลาง (Medieval Walls) ในวันนั้นที่การพัฒนาเปลี่ยนไป แต่กายภาพเมืองไม่เปลี่ยนตาม กำแพงที่ครั้งหนึ่งเคยปกป้องผู้คนไว้ เกือบจะกลายเป็นกำแพงเดียวกันที่ฆ่าผู้คนให้ตายอย่างช้าๆขาดอากาศหายใจ จากผู้อยู่อาศัยร้อยกว่าคนต่อเฮคเตอร์ (1 เฮคเตอร์ = 0.01 ตารางกิโลเมตร) ในยุคก่อนอุตสาหกรรม กลายมาเป็น 856 คนต่อเฮคเตอร์ จำนวนนี้มากกว่าความหนาแน่นของเมืองที่ว่าใหญ่แล้วอย่างปารีสถึงเท่าตัว  คุณภาพชีวิตที่ต่ำลงไม่ได้เป็นแค่เรื่องที่ผู้คนพูดกัน ทึกทักกันไปเอง แต่มีหลักฐานชัดเจน ทั้งเรทอายุเฉลี่ยที่ลดลงฮวบฮาบ โรคติดต่อ โรคระบบทางเดินหายใจต่างๆ ฯลฯ ที่ในการประท้วงปี 1843 นั้นผู้คนต่างส่งเสียงกันว่ากำแพงเมืองสูงหนาที่บีบรัดล้อมคอกพวกเขาไว้ จะทำให้ผู้คนหายใจไม่ออกตายกันไปหมดทั้งเมือง ถ้าไม่ทุบทำลายมันลง ปัญหาเรื่องคุณภาพชีวิตทั้งสุขภาพ และความสะอาดในเมือง ไม่ได้เกิดขึ้นแค่ในบาร์เซโลน่าเท่านั้นในช่วงกลางศตวรรษที่ 19 แต่เป็นประเด็นที่พบร่วมกันในหลายเมืองทั่วยุโรป อันเป็นผลต่อเนื่องมาจากการปฏิวัติอุตสาหกรรมที่ทำให้โรงงานเพิ่มขึ้น ถนนสายหลักแออัดกันอยู่ในย่านเศรษฐกิจ ผู้คนแห่กันเข้ามาตามการพัฒนาที่กระจุกอยู่ใจกลางเมือง […]

คุณเคยสงสัยไหมว่า – เมืองที่ดีควรเป็นอย่างไร?  มีอาคารสวยล้ำสมัย? ระบบขนส่งสาธารณะที่ครอบคลุม? หรือเอื้อให้คนเดินได้เดินดี? ใช่แล้ว – เมืองที่ดีควรมีคุณสมบัติทั้งหมดที่ว่ามานั่นแหละ แต่โลกทุกวันนี้ที่ทรัพยากรมีจำกัด ปัญหาสิ่งแวดล้อมดูจะเป็นเรื่องใหญ่ขึ้นทุกที และภายในปี 2040 อัตราการใช้พลังงานทั่วโลก 80% จะเกิดขึ้นในพื้นที่เมือง ดังนั้น หน้าที่ของนักออกแบบเมืองจึงไม่ได้หยุดแค่การสร้างอาคารสวยๆ สร้างระบบขนส่งสาธารณะดีๆ หรือพัฒนาคุณภาพชีวิตของคนให้ดีขึ้นเท่านั้น แต่ยังต้องทำให้โครงสร้างพื้นฐานของเมืองสามารถใช้ทรัพยากรได้อย่างคุ้มค่าและยั่งยืนที่สุดด้วย แต่จะทำอย่างไรเล่า? หนึ่งคีย์เวิร์ดสำคัญที่ตอบโจทย์นี้ คือ ‘เทคโนโลยี’ ที่จะเข้ามาเปลี่ยนเมือง แทนศรี พรปัญญาภัทร ผู้ช่วยผู้อำนวยการศูนย์ออกแบบและพัฒนาเมือง (UddC) ฝ่าย Urban Technology เล่าไว้ในการบรรยายสาธารณะเรื่อง ‘โลกรอบสถาปัตยกรรมผังเมือง’ เมื่อ19 กันยายน 2562 ว่าเทคโนโลยีจะมามีบทบาทต่อการพัฒนาเมืองในอนาคตอย่างไรบ้าง ก่อนอื่น อยากชวนคุณมาทำความเข้าใจเสียก่อนว่า คุณภาพชีวิตในเมืองเกิดจาก  1) โครงสร้างพื้นฐานเมือง (Urban Infrastructure) ที่มีประสิทธิภาพ  และ 2) การบริการในเมืองที่คนเข้ามามีปฏิสัมพันธ์ ซึ่งเทคโนโลยีที่เปลี่ยนไปอย่างรวดเร็วในยุคนี้จะเข้ามาพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานเมืองให้ดีขึ้นนั่นเอง แทนศรเล่าถึง 5 เทรนด์สำคัญของโครงสร้างพื้นฐานเมืองที่ต้องจับตามอง และมีผลต่อเกมการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการบริหารเมือง […]