อดิศักดิ์ กันทะเมืองลี้

เชียงใหม่ถือเป็นเมืองการศึกษา หรือถ้าพูดอีกอย่างคือ การพัฒนาและเติบโตของเมืองทั้งทางกายภาพและเศรษฐกิจได้รับผลกระทบอย่างมากจากการมีมหาวิทยาลัย และคงปฎิเสธไม่ได้ว่า หากเมืองใดได้ชื่อว่าเป็นเมืองการศึกษาอย่างน้อยก็ต้องได้รับผลประโยชน์อย่างน้อย 3 ด้าน (1) การเข้ามาของกลุ่มคนวัยเรียนทั้งที่ย้ายถิ่นเข้ามาเพื่อการเรียนหรือเข้ามาเป็นประชากรแฝง เมืองนั้นล้วนได้พลังงานจากกลุ่มคนรุ่นใหม่เหล่านี้ให้เมืองได้คึกคักและที่ตามมาคือ (2) การคึกคักและเติบโตของเศรษฐกิจในย่านมหาวิทยาลัย ซึ่งก็จะมีย่านที่เรียกกันเป็นชื่อกลางของย่านมหาวิทยาลัยว่า “ย่านหน้ามอ” หรือ “ย่านหลังมอ” ส่วนประเด็นสุดท้ายคือ (3) การพัฒนาด้านกายภาพของเมืองทั้งจากการพัฒนาของมหาวิทยาลัยและพื้นที่เกี่ยวเนื่อง ตลอดจนการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเติบโตของธุรกิจอสังหาริมทรัพย์ประเภทหอพักหรืออพาร์ทเมนท์ คอนโดมิเนียม ที่ตามมาพร้อมกับจำนวนประชากรที่เพิ่มขึ้นและเศรษฐกิจเติบโตขึ้น บทความนี้เราจะพาทุกท่านมาสำรวจเมืองเชียงใหม่ ในฐานะเป็นเมืองศูนย์กลางการศึกษาของภาคเหนือ ว่ามีลักษณะและสิ่งที่น่าสนใจและน่าจับตามองอย่างไรบ้าง โดยเฉพาะคำถามที่ว่า เมืองเชียงใหม่ในฐานะที่เป็นเมืองการศึกษากำลังตกอยู่ในภาวะสมองไหล ที่ส่งออกบัณฑิตแต่อาจไม่ดึงดูดเเรงงาน หรือไม่ มหาวิทยาลัยกับการพัฒนาเมือง มหาวิทยาลัยเป็นหนึ่งในสถาบันสำคัญของสังคมปัจจุบัน ทั้งในฐานะแหล่งค้นคว้าและเผยแพร่ความรู้ แหล่งโต้แย้งและถกเถียงแนวคิดเก่า-ใหม่ที่หลากหลาย แหล่งบ่มเพาะนวัตกรรมทางเทคโนโลยีและธุรกิจ แหล่งสร้างสรรค์ศิลปวัฒนธรรม รวมไปถึงแหล่งขับเคลื่อนและผลักดันทางสังคมและการเมือง บทบาทของมหาวิทยาลัยไม่ได้จำกัดอยู่เพียงแค่การเป็นแหล่งความรู้เท่านั้น ด้วยจำนวนนักศึกษาและบุคลากรที่มีอยู่มาก และงบประมาณที่มีอย่างสม่ำเสมอและต่อเนื่อง อย่างเช่น มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ที่ได้งบประมาณสนับสนุนปี 2563 จากรัฐบาลกว่า 5.5 พันล้านบาท ซึ่งมากเป็นลำดับต้นๆ ของประเทศ มหาวิทยาลัยจึงมีผลกระทบโดยตรงต่อเศรษฐกิจในระดับท้องถิ่น สังเกตได้ว่า ไม่ว่าจะเป็นมหาวิทยาลัยไหน พื้นที่รอบมหาวิทยาลัยก็มักมีหอพัก ร้านค้า และร้านกินดื่มรูปแบบต่างๆ มีนักศึกษาเดินขวักไขว่ไปมาอยู่ทั่วไป […]

เมืองเชียงใหม่เป็นสมาชิก 1 ใน 38 เมืองสร้างสรรค์ สาขาหัตถกรรมและศิลปะพื้นบ้าน (Crafts and Folk Art) ในปี พ.ศ. 2560 ซึ่งมีงานหัตถกรรมและศิลปะพื้นที่บ้านถึง 9 สาขา คือ งานผ้า งานไม้ งานเครื่องเงิน งานเครื่องโลหะ งานเครื่องปั้นดินเผา งานกระดาษ งานเครื่องเขิน งานเครื่องจักสาน และงานสบู่/น้ำมัน/เครื่องหอม และมีหน่วยงานการศึกษาและรัฐบาลท้องถิ่นให้การสนับสนุน มีความพร้อมในการเป็นเมืองสร้างสรรค์กว่า 80% นอกจากนี้ในปี พ.ศ. 2563 เมืองเชียงใหม่ได้รับการยกย่องให้เป็นเมืองหัตถศิลป์โลก (World Craft City) จากสภาหัตถศิลป์โลก (World Craft Council) อีกด้วย อย่างไรก็ตาม การนิยามความเป็นย่านสร้างสรรค์นี้ ยังถูกกล่าวถึงจากหลายบริบทและรวมถึงการพิจารณาศักยภาพในด้านอื่นๆ อีกมากมาย อาทิ การพิจารณาถึงองค์ประกอบการเป็นย่านสร้างสรรค์ ซึ่งต้องประกอบด้วย วัฒนธรรม กิจกรรม ผู้คน และเมือง ลงไปจนถึงการพิจารณาคุณภาพขององค์ประกอบย่านสร้างสรรค์ ซึ่งกล่าวถึงความมีชีวิตชีวาทางวัฒนธรรม เศรษฐกิจสร้างสรรค์ […]

สถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 ส่งผลกระทบต่อภาคส่วนต่างๆ เป็นวงกว้างไม่เฉพาะในประเด็นด้านสาธารณะสุขเท่านั้น สิ่งที่ตามมาคือการเกิดวิกฤติเศรษฐกิจ โดยเฉพาะในพื้นที่เมืองหรือเศรษฐกิจของเมืองที่ขับเคลื่อนด้วยปัจจัยภายนอกพื้นที่/การบริโภคการจับจ่ายภายนอกพื้นที่ อย่างภาคบริการ/การท่องเที่ยว ซึ่งเมืองเชียงใหม่เองก็เป็นเช่นนั้น จากผลการสำรวจย่านเศรษฐกิจล้มลุกเมืองเชียงใหม่ที่ทีมงาน The Urbanis และ UddC Urban Insight ได้ทำการสำรวจในเดือนมีนาคม 2563 ซึ่งเผยแพร่ผ่านบทความ “ย่านเศรษฐกิจล้มลุก เมืองเชียงใหม่” ซึ่งได้ระบุปรากฏการผลกระทบของ โควิด-19 ในพื้นที่ย่านเศรษฐกิจเมืองเชียงใหม่ ทั้ง 7 แห่งนั้น บทความนี้เราจะพาท่านผู้อ่านไปเจาะลึกในประเด็นแวดล้อมอื่นๆ ของเมืองเชียงใหม่ นอกจากความเป็นย่านเศรษฐกิจของเมืองที่เป็นศูนย์รวมธุรกิจร้านค้า การเงิน การบริการ ความจริงแล้ว ในย่านเศรษฐกิจเหล่านี้กลับมีอีกหนึ่งองค์ประกอบของเมืองที่ปะปนและแฝงอยู่ในพื้นที่ย่านเศรษฐกิจศูนย์กลางเมือง นั่นคือกลุ่มคนเปราะบางที่อยู่ในเมือง ซึ่งการมีอยู่ของกลุ่มคนเหล่านี้ คล้ายๆ ว่าเป็นกลุ่มคนที่คนทั่วไป หรือแม้กระทั่ง การที่ “เมือง” เลือกที่จะมองไม่เห็น ตลอดจนนโยบายการพัฒนาการขับเคลื่อนเมืองบางอย่าง อาจยังมองไม่ครอบคลุมพวกเขาเหล่านี้ ผ่านการวิเคราะห์และบอกเล่าเรื่องราวผ่านความสัมพันธ์ในเชิงพื้นที่ของกลุ่มคนเปราะบาง ผ่านโครงสร้างการใช้งานพื้นที่เศรษฐกิจของเมือง ของ 3 กลุ่มคนเปราะบางผ่าน 3 บริบทย่านเชิงพื้นที่ นั่นคือ ย่านบ้านสาว ย่านคนไร้บ้าน และย่านแรงงานรายวัน ผ่านการวิชวลในเชิงพื้นที่ส่วนต่างๆของเมืองในฐานะเป็นแหล่งพำนักพักอาศัย ย่านกิจกรรมการค้าที่มีความหลากมิติของเมือง […]

จากบทความ “พลวัติเมืองเชียงใหม่: ช่วงเวลาของการพัฒนาและเปลี่ยนแปลงเมือง” เราได้เห็นการเปลี่ยนแปลงและการเติบโตของเมืองเชียงใหม่แล้ว คงจะเห็นได้ว่าการพัฒนาเมืองของเชียงใหม่จากการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน การก่อสร้างบ้านเรือน หรือบริเวณที่มีสิ่งปลูกสร้างเกิดขึ้นทั้งที่เป็นที่อยู่อาศัย ย่านมหาวิทยาลัย เป็นย่านธุรกิจหรือ ย่านการค้าของเมือง ซึ่งมีความหลากหลายและแตกต่างกันไป บทความนี้เราจะพาทุกท่านมาเจาะลึกย่านที่เรียกว่า ย่านเศรษฐกิจเมืองเชียงใหม่ กันว่าอยู่ที่ไหนกันบ้าง ย่านเศรษฐกิจเมืองในที่นี้ไม่ได้หมายความเฉพาะพื้นที่ เศรษฐกิจศูนย์กลางเมือง หรือเรียกสั้นๆว่า CBD ของเมืองเท่านั้น หากแต่เมืองที่มีความหลากหลายและมีความซับซ้อนของกิจกรรมและผู้คน จะมีพื้นที่หรือย่านเศรษฐกิจของเมืองมากกว่า 1 แห่ง และมีลักษณะและบทบาทที่แตกต่างกัน เราจึงชวนทุกท่านมาสำรวจดูกันว่า ย่านเศรษฐกิจเมืองเชียงใหม่อยู่ตรงไหนกันบ้าง และแค่ไหนถึงเรียกได้ว่าเป็นย่านเศรษฐกิจของเมือง อะไรคือ ย่านเศรษฐกิจเมือง ย่านเศรษฐกิจเมือง ที่เราจะกล่าวถึงในบทความนี้ คงหมายรวมถึงย่านเพื่อการค้าปลีก การบริการ และย่านเศรษฐกิจศูนย์กลางเมือง (Central Business District: CBD) ซึ่งในกลุ่มย่านเศรษฐกิจเมืองนี้อาจแยกย่อยหรือมีบทบาทที่เฉพาะตัวไป อาทิ ย่านการค้าปลีก ย่านการค้าส่ง ย่านสำนักงานธุรกิจต่างๆ เป็นต้น ดังนั้น คำว่าย่านเศรษฐกิจเมืองในบทความนี้ จึงมิได้หมายถึงเพียงแต่ย่าน CBD เท่านั้นยังหมายถึงย่านเศรษฐกิจอื่นๆ ด้วย แต่คงปฏิเสธไม่ได้ว่าสิ่งที่สำคัญที่สุดหรือมีพลังที่สุดในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจของเมือง คงหนีไม่พ้น เขตธุรกิจการค้าใจกลางเมืองหรือศูนย์กลางเศรษฐกิจเมือง หรือที่เรารู้จักกันในชื่อ CBD ซึ่งเป็นองค์ประกอบที่สำคัญของเมืองเป็นบริเวณที่มีลักษณะพิเศษ […]

ย่านแต่ละย่านต่างมีเรื่องราว เอกลักษณ์เฉพาะของตัวเอง ที่ประกอบสร้างขึ้นจากความคิด ความรู้สึก ตลอดจนความสัมพันธ์ พฤติกรรม หรือกิจกรรมที่เกิดในพื้นที่ กลายเป็นภาพสะท้อนที่แสดงให้เห็นความเชื่อมโยงร้อยเรียงผู้คนในพื้นที่ เมืองเชียงใหม่ กับความเป็นย่านหลากมิติ จากรายงานศึกษาเรื่องราวความเป็นย่านผ่านประวัติศาสตร์ และโครงสร้างของเมืองเชียงใหม่แสดงให้เห็นว่าแต่ละย่านของเมืองเชียงใหม่ มักเกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม พลวัตทางการเมือง และการพัฒนาเมือง ที่แตกต่างและมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวกันออกไป (ปรานอม ตันสุขานันท์ และวิทยา ดวงธิมา, 2556) ซึ่ง “ย่านเศรษฐกิจ” ที่เห็นได้ในปัจจุบัน ถือเป็นหนึ่งในภาพสะท้อนของเมืองเชียงใหม่ ที่มีการพัฒนาจนกลายเป็นเมืองศูนย์กลางทางค้าและการท่องเที่ยวที่สำคัญของประเทศและของโลก บทความนี้เราจะชวนผู้อ่านทุกท่านสำรวจ “7 ย่านเศรษฐกิจ” ณ ห้วงเวลาการเเพร่ระบาด COVID -19 ของเมืองเชียงใหม่ ที่ต้องเผชิญกับมาตรการล็อกดาวน์ (ปี 2563) ไร้วี่เเววของนักท่องเที่ยวชาวไทยและต่างชาติ ดังนั้น ย่านใดบ้างที่ธุรกิจหยุดชะงัก หรือสามารถดำเนินต่อไปได้ เพื่อสะท้อนให้เห็นผลกระทบ และการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นของย่านเศรษฐกิจเชียงใหม่ ย่านห้วยแก้ว -นิมมานเหมินท์ ย่านเศรษฐกิจสำคัญของเมืองเชียงใหม่ ครอบคลุมถนนห้วยแก้ว และถนนนิมมานเหมินท์ เป็นถนนสายเศรษฐกิจและการท่องเที่ยวที่สำคัญของเมืองเชียงใหม่ ใกล้สถานศึกษาหลายแห่ง อีกทั้งยังเป็นแหล่งที่พักอาศัยที่สำคัญอีกด้วย “ถนนห้วยแก้ว” หรือที่ชาวเชียงใหม่เรียกติดปากว่า “ถนนหน้ามอ(ชอ)” […]

เมืองเชียงใหม่ในปัจจุบันกับอายุร่วม 725 ปี เมืองที่มีพลวัติทางการเมืองและการพัฒนาเมืองมาอย่างยาวนาน จากการเปลี่ยนผ่านรูปแบบการปกครอง ระบบความคิดความเชื่อ วัฒนธรรม และโครงสร้างทางกายภาพของเมือง จนตอนนี้กลายเป็นเมือง มีวิถีชีวิตแบบเมือง ทีมีความหลากหลายสลับซับซ้อนของผู้คนและปัญหาที่เกิดขึ้นภายในเมือง ดังนั้น รูปแบบการพัฒนาเมืองและลักษณะทางกายภาพ อาคาร รูปแบบกิจกรรม กิจการของเมืองจึงเป็นเครื่องสะท้อนเรื่องราว ความเป็นมาของเมือง ซึ่งผ่านห้วงของการพัฒนา การเปลี่ยนแปลงที่หลากหลายและยาวนาน เชียงใหม่ในฐานะหัวเมืองมณฑลพายัพ เริ่มต้นตั้งแต่เชียงใหม่ในการปกครองแบบมณฑลเทศาภิบาล ซึ่งเน้นการพัฒนาพื้นที่ในระบบที่สนับสนุนการทำงานของราชการ โครงสร้างพื้นที่ฐาน มีการสร้างโรงเรียน สถานีรถไฟ โรงพยาบาล ตลาด และโรงสี เชียงใหม่ในหน้าตาของเมืองสมัยใหม่ เข้าสู่ความเปลี่ยนแปลงเมืองในขั้นถัดมาภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ในรูปแบบการบริหารราชการในรูปแบบ จังหวัด และเป็นช่วงที่เชียงใหม่กลายเป็นเมืองสมัยใหม่ จากการสร้างและพัฒนาระบบสาธารณูปโภคสาธารณูปการที่ทันสมัยมากขึ้น การก่อตั้งโรงเรียนแพทย์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ มีการรื้อกำแพงเมืองชั้นในบางส่วนเพื่อขยายถนน (เหลือทิ้งไว้เพียงแจ่ง และประตูเมือง) มีการตัดถนนวงแหวนรอบใน (ถนนมหิดล-ซูปเปอร์ไฮเวย์) เกิดศูนย์การค้าขนาดใหญ่ สร้างสถานีขนส่งผู้โดยสาร (อาเขต) และการเกิดขึ้นของตลาดในฐานะพื้นที่เศรษฐกิจ พื้นที่จับจ่ายใช้สอยของเมือง อาทิ ตลาดนวรัฐ ตลาดประตูเชียงใหม่ ตลาดประตูข้างเผือก เชียงใหม่ในฐานะเมืองท่องเที่ยวและเมืองอนุรักษ์ ในช่วงแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ 5- 6 […]