เธอ เขา เรา เมือง เมืองแบบไหนที่คนเมืองจะรัก?

ธนพร โอวาทวรวรัญญู

เมื่อความรักไม่ได้เกิดขึ้นได้แค่กับเธอ เขา เรา ฉัน แต่สามารถเกิดขึ้นได้กับเมืองที่เราอาศัยอยู่ทุกวันนี้ ความรักต่อเมืองจากชาวเมืองหรือพลเมืองนั้น ก็เหมือนกับที่คุณรักใครสักคน ไม่ว่าเกิดจากรักแรกพบ ใช้เวลาศึกษาดูใจ ชอบที่ภายนอก ชอบที่นิสัยใจคอ หรือแม้กระทั่งคลุมถุงชนอยู่ ๆ กันไปก็รักกันเอง ฯลฯ แล้วเมืองแบบไหนกันที่จะทำให้คุณตกหลุมรัก หวงแหน และรู้สึกเป็นเจ้าของร่วม?

เมืองแบบไหนที่คนเมืองจะรัก? เป็นคำถามและโจทย์สำคัญของทั้งผู้นำเมือง นักผังเมือง นักออกแบบเมือง นักวิจัยสังคม ฯลฯ มาโดยตลอด ในการสร้างความสุขและความเป็นเจ้าของร่วมของพลเมือง ดึงดูดผู้คนจากภายนอกให้เข้ามาทำกิจกรรมในเมือง ให้เกิดพลวัตของเศรษฐกิจและสังคม รวมถึงลดโอกาสการเกิดภาวะสมองไหล ย้ายเมืองย้ายประเทศ ที่จะส่งผลอย่างมากต่อสถานการณ์เศรษฐกิจสังคมของเมืองหรือประเทศ ซึ่งหากถามว่าเมืองแบบไหนที่จะทำให้พลเมืองรักได้นั้น เราก็คงหนีไม่พ้นแนวคิดเมืองน่าอยู่ เมืองสุขภาวะ เมืองสำหรับทุกคน การสร้างความเป็นสถานที่ ฯลฯ ที่พยายามให้แนวทางในการพัฒนาเมืองให้ผู้คนที่อยู่อาศัยมีคุณภาพชีวิตที่ดี มีความหลากหลายของกิจกรรม พื้นที่ ผู้คน และเศรษฐกิจ มีความปลอดภัยในการใช้ชีวิต ตลอดจนสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมในการตัดสินใจต่างๆ จากพลเมืองและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทุกภาคส่วน

วันนี้เราเลยสรุปจากแนวคิดและข้อมูลต่างๆ ได้ออกมาเป็น 9 คุณลักษณะของเมือง ทั้งมิติกายภาพ เศรษฐกิจ และสังคม ที่จะทำให้คุณหรือชาวเมืองจะรัก หวงแหน และรู้สึกถึงความเป็นเจ้าของร่วม ดังนี้

1. เมืองที่คุ้มค่าต่อการจ่ายภาษี

“ฉันอยากอยู่ในประเทศที่ถึงจะเสียภาษีแพง แต่ก็รู้สึกดีกับเงินที่จ่ายไป” (IU,2014)
หลายคนคงเคยได้ยินประโยคนี้จากไอยู นักร้องชาวเกาหลีใต้ ที่ตอบคำถามว่าเธออยากอยู่ในประเทศแบบไหน ประโยคนี้สะท้อนสิทธิและหน้าที่ของพลเมืองอย่างชัดเจน ไม่ว่าจะในระดับเมืองหรือระดับประเทศ เนื่องจากเงินภาษีนั้น เป็นเงินที่บังคับจ่ายตามหน้าที่พลเมือง เพื่อรวบรวมเป็นกองกลางให้รัฐบาลหรือท้องถิ่นสามารถบริหารจัดการและพัฒนาเมืองที่ถือเป็นทรัพย์สินส่วนกลางของทุกคนได้ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องการขนส่งอย่างการสร้างถนน ทางเท้า รางรถไฟ สุขภาพ การศึกษา ความปลอดภัยของสังคม ฯลฯ อันจะเป็นสิทธิพื้นฐานที่คนเมืองควรได้รับจากรัฐบาลเมือง เพราะฉะนั้น เมืองที่คนใช้ชีวิตแล้วรู้สึกว่าคุ้มค่าต่อการจ่ายภาษี ก็เป็นเครื่องการันตีอย่างหนึ่งว่า ผู้นำหรือผู้บริหารจัดการเมือง สามารถทำงานได้ตอบโจทย์ผู้บริโภค ทำให้ผู้บริโภคอย่างคนเมืองชื่นชอบและอยากใช้ชีวิตอยู่ในเมืองนั้นๆ ต่อไป

2. เมืองที่ให้เรามีส่วนร่วมกับการพัฒนา

แน่นอนว่าการที่พลเมืองจะรู้สึกเป็นเจ้าของร่วมและหวงแหนเมืองของตนนั้น ส่วนหนึ่งมาจากการที่พลเมืองมีสิทธิในการตัดสินใจร่วมหรือแสดงความคิดเห็นในการพัฒนาต่างๆ ของเมือง หากพลเมืองไม่ได้มีส่วนร่วมใดๆ เลย ก็ยากที่จะทำให้พลเมืองรู้สึกหวงแหนอยากดูแลเมืองของตน เพราะฉะนั้น ในกระบวนการพัฒนาเมือง ควรดำเนินงานบนฐานกระบวนการออกแบบอย่างมีส่วนร่วม ที่เปิดพื้นที่ให้พลเมืองผู้มีส่วนได้ส่วนเสียเข้ามาแสดงความคิดเห็น บอกเจตจำนง รับฟังความต้องการ ปัญหา หรือข้อจำกัดที่พบเจอ อันจะเป็นข้อมูลสำคัญจากผู้ใช้งานจริงของเมือง

3. เมืองที่ทุกเพศ ทุกวัย ทุกกลุ่ม สามารถอยู่ร่วมกันได้

เมืองเป็นพื้นที่พลวัตของความหลากหลายไม่ว่าจะเป็นกายภาพ ผู้คน หรือเศรษฐกิจ เมืองที่ผู้คนจะรู้สึกรักและอยากใช้ชีวิตอยู่สำหรับทุกคนนั้น ก็ควรจะเป็นพื้นที่ที่สามารถรองรับความหลากหลายไม่ว่าจะเป็นเพศ อายุ วัฒนธรรม เศรษฐสถานะ ความสนใจ ฯลฯ ที่ทุกคนสามารถเข้ามาใช้ชีวิตอยู่ร่วมกันได้อย่างไม่เกิดความขัดแย้ง เคารพสิทธิและความแตกต่างของผู้อื่นและปฏิบัติตามหน้าที่ของตนเอง รวมถึงคนทุกกลุ่ม สามารถใช้ชีวิตในเมืองได้อย่างสะดวกสบาย มีสาธารณูปโภคและสาธารณูปการที่รองรับความหลากหลายของคนทุกกลุ่ม

4. เมืองที่สามารถแสดงความคิดเห็นได้ตามสิทธิ

การแสดงความคิดเห็นหรือรวมตัวกันชุมนุมในเรื่องใดเรื่องหนึ่งโดยสงบนั้น เป็นสิทธิมนุษยชนขั้นพื้นฐานที่พลเมืองควรได้รับ รวมถึงได้รับการคุ้มครองในการใช้เสรีภาพเหล่านั้น พื้นที่เมืองที่เป็นพื้นที่แห่งความหลากหลายนั้น ควรเปิดพื้นที่ทางกายภาพและทางสังคม ให้ผู้คนได้ใช้สิทธิของตนโดยสงบ ซึ่งจะเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์และกระบวนการ ที่จะสร้างให้เกิดกระบวนการทำความเข้าใจร่วมของผู้คนในเมืองจากทุกภาคส่วน ลดโอกาสการเกิดความขัดแย้งที่จะเกิดขึ้นในเมือง ศึกษาเรียนรู้ความหลากหลายซึ่งกันและกัน ตลอดจนการหาทางออกในการอยู่ร่วมกันอย่างสงบสุข

5. เมืองที่มีสาธารณูปการที่หลากหลายและมีคุณภาพ

เกือบทุกแนวคิดการพัฒนาเมืองให้น่าอยู่ มีสุขภาวะที่ดี ทำให้คนจากทั้งภายในและภายนอกอยากใช้ชีวิต ต้องพูดถึงการมีสภาพแวดล้อมที่ดี มีสาธารณูปการที่เป็นพื้นที่ให้บริการเพื่อสาธารณะของเมืองที่เพียงพอต่อชาวเมือง ไม่ว่าจะเป็นพื้นที่สาธารณะ พื้นที่สีเขียว ห้องสมุด พิพิธภัณฑ์ โรงเรียน มหาวิทยาลัย สนามกีฬา โรงพยาบาล สถานีอนามัย ฯลฯ ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญที่จะส่งเสริมการมีคุณภาพชีวิตที่ดีของชาวเมือง รวมถึงต้องมีการกระจายตัวอย่างทั่วถึง ชาวเมืองสามารถเข้าถึงบริการที่มีคุณภาพ ในระยะทางที่เหมาะสม หากเมืองมีบริการเพื่อสาธารณะที่หลากหลาย เพียงพอ และมีคุณภาพ ก็ไม่ใช่เรื่องยากเลยที่จะทำให้ชาวเมืองมีความสุขและรักเมืองของตน

6. เมืองที่มีทางเลือกและสะดวกสบายในการเดินทาง

ระบบการสัญจรเดินทางและจัดระบบการจราจรถือเป็นโจทย์ที่ทุกเมืองต้องเผชิญ ไม่ว่าจะเป็นระบบรถ ระบบราง ระบบเรือ หรือระบบการเดิน และระบบจักรยาน เมืองที่มีผู้คนที่หลากหลายอาศัยอยู่นั้น ย่อมต้องการทางเลือกในการใช้ชีวิต และยิ่งเป็นเรื่องของการเดินทางที่สอดคล้องกับเวลา ส่งผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตโดยตรงนั้น ยิ่งเป็นประเด็นสำคัญประเด็นหนึ่งที่ชาวเมืองตระหนักถึงในการใช้ชีวิตในเมืองเมืองหนึ่ง ที่ผู้คนต้องการทางเลือกและความสะดวกสบาย เพื่อให้สามารถใช้ชีวิตประจำวันได้ง่ายมากยิ่งขึ้น รวมถึงเป็นอยู่ในราคาที่สามารถเข้าถึงได้และสมดุลกับค่าครองชีพ นอกจากนี้ การเดินทางในเมืองยังส่งผลกระทบต่อสภาพแวดล้อมของเมืองอย่างปัญหามลพิษ ที่ส่งผลต่อสุขภาพคนเมือง อีกทั้งยังส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจของเมืองที่มีบรรยากาศที่มีชีวิตชีวาในการจับจ่ายใช้สอยจากการสัญจรทางเท้า

7. เมืองที่มีกิจกรรมที่หลากหลาย และมีโอกาสสำหรับทุกคน

เมืองเป็นพื้นที่แห่งโอกาสและความหลากหลาย มีพลวัตของผู้คนที่เข้ามาหาโอกาสทั้งทางเศรษฐกิจและสังคม เมืองที่จะทำให้ผู้คนรักและรู้สึกอยากอยู่นั้น จึงต้องมีกิจกรรมที่หลากหลาย ทั้งทางวัฒนธรรม สังคม และเศรษฐกิจ ที่ตอบโจทย์ความต้องการและความสนใจที่เหมือนและแตกต่างกันของคนเมือง รวมถึงมีโอกาสในการค้นพบและเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ เลื่อนลำดับชั้นทางสังคม พบเจอกับผู้คนที่หลากหลาย มีคุณภาพชีวิตที่ดีและมีทางเลือก ไม่ว่าจะเป็นโอกาสในการหางาน ประกอบธุรกิจ โอกาสในการมีคุณภาพที่อยู่อาศัยที่ดี มีสังคมที่ดี มีเครือข่ายสนับสนุน มีแหล่งจับจ่ายใช้สอยทางเลือก ฯลฯ

8. เมืองที่ปลอดภัยในการใช้ชีวิต

ความปลอดภัยในการใช้ชีวิตเป็นอีกหนึ่งสิทธิขั้นพื้นฐานที่พลเมืองควรได้รับ เมืองที่พลเมืองสามารถอยู่ได้อย่างปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินนั้น ย่อมเป็นเมืองที่ทำให้เกิดความสบายใจในการชีวิต และอยากใช้ชีวิตอยู่ในระยะยาว ซึ่งความปลอดภัยนั้น หมายรวมถึง ความปลอดภัยด้านดิจิทัล ด้านสุขภาพ ด้านโครงสร้างพื้นฐาน ด้านความปลอดภัยส่วนบุคคล และด้านสิ่งแวดล้อม ที่ Safe Cities Index 2021 โดย The Economist ใช้เป็นเกณฑ์ในการประเมินและจัดลำดับ

9. เมืองที่มีเสน่ห์ดึงดูด

เมืองที่น่าอยู่และเป็นที่รักของผู้คนนั้น ควรเป็นเมืองที่มีเสน่ห์ดึงดูดทั้งผู้คนภายในและภายนอกพื้นที่ ให้เข้ามาใช้ชีวิต ไม่ว่าจะเป็นการทำงาน การอยู่อาศัย การจับจ่ายใช้สอย หรือการพักผ่อนหย่อนใจ มีเอกลักษณ์ที่เด่นชัด มีภาพจำที่ดีและชัดเจนในใจผู้คน ไม่ว่าจะเป็นภาพจำจากอาคารประวัติศาสตร์ พื้นที่กายภาพ มรดกวัฒนธรรม สังคม หรือเศรษฐกิจ ก็ล้วนเป็นเสน่ห์ที่สามารถสร้างแรงดึงดูดให้ผู้คนหลงใหลในเมืองนั้นๆ ได้

เป็นอย่างไรกันบ้างกับ 9 คุณลักษณะของเมือง ที่จะทำให้คุณหรือชาวเมืองรัก หวงแหน และรู้สึกถึงความเป็นเจ้าของร่วม ดูไม่ได้ไกลเกินเอื้อมใช่ไหม เพราะจะเห็นได้ว่าหลายเมืองในโลกสามารถพัฒนาตามคุณลักษณะดังกล่าว และเป็นเมืองน่าอยู่ มีสุขภาวะที่ดี มีโอกาสมากมาย มีสิทธิเสรีภาพที่ตอบรับผลของการทำหน้าที่พลเมือง ที่ผู้คนที่อาศัยอยู่รัก หวงแหน และรู้สึกเป็นเจ้าของร่วม ตลอดจนผู้คนจากภายนอกก็อยากเข้าไปใช้ชีวิตในเมืองนั้นๆ

ท้ายที่สุดนี้ สำหรับประเทศไทยเอง คงต้องฝากโจทย์นี้ให้กับผู้นำเมืองและผู้มีส่วนเกี่ยวข้องพิจารณาและขับเคลื่อนการพัฒนาเมืองน่าอยู่ในประเทศเรา และฝากพลเมืองร่วมกันขับเคลื่อนและให้ความเห็นที่จะเป็นส่วนสำคัญในการพัฒนาเมืองของเราต่อไป

บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของโครงการสื่อเสริมสร้างความเป็นพลเมืองไทย: การใช้สื่อและการมีส่วนร่วมในการส่งเสริมการเรียนรู้สิทธิและหน้าที่ของความเป็นพลเมืองเพื่อขับเคลื่อนเมืองน่าอยู่ในประเทศไทย โดยศูนย์ออกแบบและพัฒนาเมือง (UddC-CEUS) ในการสนับสนุนของกองทุนพัฒนาสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์
.
.

#สื่อสร้างสรรค์เพื่อการเปลี่ยนแปลงสังคม #กองทุนสื่อ #กองทุนพัฒนาสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์ #UDDC_CEUS

ที่มาข้อมูล

9 Lessons From Around The World To Create The Perfect City

Creative Placemaking: Research, Theory and Practice

Healthy city checklist

SAFE CITIES INDEX 2021

THE RIGHT TO THE CITY AND CITIES FOR ALL

Sense of Place or Sense of Belonging? Developing Guidelines for Human-centered Outdoor Spaces in China that Citizens Can be Proud of

กรุงเทพในฝัน กับงบประมาณ‘64’ กรุงเทพของฉันวิ่งสนุกเดินสะดวก

Diversity and belonging in the city

คุณลักษณะเมืองน่าอยู่ 10 ประการของเมืองเชียงใหม่

The Global Liveability Index 2021