The Urbanis

บทเรียนเล็ก ๆ จากแปลงเกษตรที่เติบโตไปพร้อมความสัมพันธ์ในออฟฟิศ ในวันนี้ The Urbanis ชวนชาวเมืองมาพูดคุยกับ มูลนิธิสถาบันสิ่งแวดล้อมไทย (TEI) ที่ได้ปรับพื้นที่รกร้างให้กลายเป็น “แปลงเกษตรริมออฟฟิศ” ที่เต็มไปด้วยเศษวัสดุก่อสร้างและขยะที่คนแอบมาทิ้ง แต่ด้วยความตั้งใจของทีมงานที่อยากพลิกพื้นที่เสื่อมโทรมให้กลายเป็นมุมสีเขียวเล็กๆ ของทุกคน พวกเขาทำอย่างไร? เผชิญกับความท้าทายอะไรบ้าง? ความท้าทายที่เผชิญ คือ แม้จะตั้งใจดีแค่ไหน แต่ข้อจำกัดสำคัญคือ “เราไม่ได้เป็นเจ้าของพื้นที่” จะปรับดิน ปรับระดับ หรือปรับระบบน้ำก็ทำไม่ได้มากนัก ที่ดินเดิมยังเป็นดินก่อสร้าง มีเศษปูน เศษเหล็กปะปนอยู่เต็มไปหมด ครึ่งหนึ่งแห้งแล้ง อีกครึ่งหนึ่งชุ่มน้ำเพราะเคยถูกน้ำท่วมมาหลายปี ทำให้สภาพดินค่อย ๆ ดีขึ้นเองตามธรรมชาติ  ผลผลิตจึงมีบ้างนิด ๆ หน่อย ๆ ช่วงแรกเห็นชัดก็มีเพียงกล้วย เพราะแข็งแรงที่สุด ส่วนผักอย่างอื่นก็ลองผิดลองโดนไปตามประสบการณ์ แต่พอถึงฤดูฝน ต้นไม้เริ่มออกดอกออกผลบ่อยขึ้น ความหวังและความสนุกก็เพิ่มตามไปด้วย สวนผักที่ปลูก “ความสัมพันธ์” มากกว่าอาหาร แม้ผลผลิตจะไม่ได้เยอะ แต่ทีมงานกลับพบว่ามีสิ่งหนึ่งงอกงามขึ้นอย่างเห็นได้ชัด นั่นคือ “ความสัมพันธ์ในออฟฟิศ” วันศุกร์กลายเป็นวันที่ทุกคนตั้งตารอ เพราะเป็นวันเวรเก็บผัก หลังเลิกงานหนึ่งชั่วโมงคือช่วงเวลาที่คนต่างแผนก ที่ปกติแทบไม่มีโอกาสได้คุยกันได้มาเจอกันในสวน ได้ช่วยกันถอนหญ้า เก็บผัก […]

จริงใจมาร์เก็ต เป็นโครงการของเครือเซ็นทรัล สาขาเชียงใหม่ ที่มาพร้อมกับเป้าหมายในการสร้างความสุขอย่างยั่งยืน ภายใต้แนวคิดรักษ์โลก แม้จะเคยผ่านช่วงเวลาที่ยากลำบากมาบ้าง แต่ก็ได้รับความช่วยเหลือจากทางสาธารณสุขจังหวัดที่เล็งเห็นประโยชน์จากพื้นที่ของเซ็นทรัล พร้อมกับโครงการขับเคลื่อนในการสนับสนุนให้เกษตรกรลดและเลิกใช้สารเคมีในการทำเกษตร จึงเกิดเป็นร่างสัญญา MOU ขึ้นมา ภายใต้ข้อกำหนดในการใช้พื้นที่เพื่อสร้างประโยชน์แก่สังคมร่วมกัน นับเป็นจุดเริ่มต้นของตลาดจริงใจ ตลาดนัดเพื่อชุมชน (จริงใจ Farmers Market เชียงใหม่ และสินค้าทำมือ) ในวันนี้ The Urbanis จะพาทุกท่านไปรู้จักเรื่องราวเบื้องหลังของโครงการจริงใจมาร์เก็ต ผ่านมุมมองของคุณอ้อมขวัญ สาณะเสน ผู้อำนวยการโครงการจริงใจมาร์เก็ต เชียงใหม่ กลุ่มเซ็นทรัล ที่ได้ขับเคลื่อนให้ตลาดแห่งนี้ให้กลายเป็นพื้นที่แห่งความยั่งยืน อะไรคือจุดเริ่มต้นของโครงการ และพวกเขาดำเนินการกันอย่างไร ร่วมหาคำตอบไปพร้อมกัน กฎระเบียบ ความท้าทาย และการแก้ไข ความท้าทายที่จริงใจมาร์เก็ตพบอยู่บ่อยครั้ง คือ การจัดการและระเบียบการต่ออายุในรับรอง โดยผู้เข้าร่วมลืมต่ออายุใบรับรอง ผู้เข้าร่วมนำผลผลิตจากที่อื่นมาขายโดยไม่ได้ปลูกเอง ซึ่งเป็นผลผลิตที่ไม่ได้ผ่านการตรวจสอบจากเจ้าหน้าที่ และอาจมีสารตกค้าง จนส่งผลกระทบต่อความเชื่อมั่นของผู้บริโภค นอกจากนี้ ยังมีปัญหาผู้เข้าร่วมที่เกิดอุบัติเหตุและไม่สามารถดำเนินการค้าขายได้ ส่งผลให้ต้องหาวิธีการแก้ไขและรักษามาตรฐานอย่างต่อเนื่อง เพื่อคงคุณภาพของสินค้าตามที่จริงใจมาร์เก็ตตั้งใจไว้ วิธีการแก้ไขและรักษามาตรฐานดังกล่าว มาในรูปแบบของกฎระเบียบ ผ่านคณะกรรมการตรวจสอบของโครงการจริงใจมาร์เก็ตที่มีเกณฑ์การคัดเลือกผู้ประกอบการอย่างโปร่งใสและเข้มงวด โดยผู้ประกอบที่มาเข้าร่วมต้องเป็นเกษตรกรเท่านั้น และต้องสร้างความเชื่อใจให้กับทางคณะกรรมการ สำหรับเกษตรอินทรีย์ ผู้เข้าร่วมจำเป็นต้องมีใบรับรองที่เชื่อถือได้ผ่านองค์กรออร์แกนิคไทยแลนด์ และ […]

เกษตรในเมืองได้รับความสนใจเพิ่มมากขึ้นทั้งในระดับนโยบายและการปฏิบัติจริง โดยเฉพาะในเมืองใหญ่อย่างกรุงเทพมหานคร ซึ่งเผชิญกับข้อจำกัดด้านพื้นที่ ความหนาแน่นของประชากร และปัญหาด้านสิ่งแวดล้อม สวนสาธารณะ พื้นที่ว่าง แม้แต่พื้นที่ระเบียงคอนก็เป็นกลายเป็นพื้นที่ศักยภาพในการสร้างระบบอาหารในระดับชุมชน ส่งเสริมความมั่นคงทางอาหาร และสุขภาวะของคนเมือง วันนี้ The Urbanis ชวนชาวเมืองพูดคุยคุณประพาส เหลืองศิรินภา ผู้อำนวยการสำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร เพื่อสะท้อนบทบาทเชิงนโยบาย แนวทางการดำเนินงาน และข้อเสนอเชิงระบบในการขับเคลื่อนเกษตรในเมืองภายใต้บริบทของกรุงเทพมหานคร ศักยภาพและบทบาทของสำนักสิ่งแวดล้อมในการสนับสนุนเกษตรในเมือง สำนักสิ่งแวดล้อมมีบทบาทสำคัญในฐานะหน่วยงานที่มีองค์ความรู้เชิงวิชาการเกี่ยวกับพืช และการขยายพันธุ์อย่างครอบคลุม โดยมีทั้งฝ่ายวิชาการ ฝ่ายปลูก และฝ่ายขยายพันธุ์ไม้ ซึ่งทำให้การส่งเสริมการปลูกพืชผักสวนครัวในพื้นที่สาธารณะและที่อยู่อาศัยของประชาชนมีความพร้อมในเชิงองค์ความรู้และทรัพยากรกิจกรรมต่าง ๆ เช่น การออกบูธ แจกจ่ายเมล็ดพันธุ์ และเผยแพร่ผลิตภัณฑ์จากสวน เป็นกลไกสำคัญที่ช่วยกระจายแนวคิด “สวนกินได้” ไปสู่ประชาชน โดยเฉพาะในบริบทของการส่งเสริมพื้นที่สีเขียวขนาดเล็กในที่อยู่อาศัย เช่น การปลูกผักในกระถางบริเวณระเบียงคอนโดฯ ซึ่งแม้จะดูเล็กน้อยในเชิงปริมาณ แต่ส่งผลเชิงคุณค่าและพฤติกรรมในระยะยาว จุดเริ่มต้นจากภายในองค์กร สู่การขยายผลเชิงระบบ แนวคิดในการนำเกษตรเข้าสู่พื้นที่สวนสาธารณะ เริ่มต้นจากความต้องการของเจ้าหน้าที่สวนที่ต้องการปลูกพืชผักเพื่อบริโภคเองในชีวิตประจำวัน ซึ่งสะท้อนถึงศักยภาพของพื้นที่และทรัพยากรที่มีอยู่ภายในองค์กร ไม่ว่าจะเป็นพื้นที่ว่าง เมล็ดพันธุ์ หรือแรงงาน ส่งผลให้เกิดการประหยัดค่าใช้จ่ายและเพิ่มความมั่นคงทางอาหารในระดับปัจเจก นอกจากนี้ การปลูกพืชโดยไม่ใช้สารเคมียังสะท้อนถึงเป้าหมายด้านความปลอดภัยทางอาหาร ซึ่งสามารถเป็นต้นแบบสำหรับการขยายผลในระดับเมืองได้อย่างเป็นระบบ โอกาสและศักยภาพในการพัฒนา แม้จะมีศักยภาพด้านองค์ความรู้และทรัพยากร แต่สำนักสิ่งแวดล้อมยอมรับว่าการประชาสัมพันธ์และการเข้าถึงประชาชนยังเป็นข้อจำกัดที่สำคัญ […]

“ผมเชื่อว่าการบำบัดคนไข้ด้วยกระบวนการทำเกษตรจะมีส่วนช่วยทำให้คนไข้พัฒนาตัวเองจากการทำสิ่งที่มีคุณค่า ซึ่งจะทำให้เขารู้สึกว่าเขาก็มีคุณค่าเหมือนกัน” แนวคิดเกษตรในเมือง ไม่เพียงแค่ตอบโจทย์ในเรื่องของการส่งเสริมความมั่นคง ความปลอดภัยทางอาหาร แต่ยังเป็นเครื่องมือที่ใช้ส่งเสริมประโยชน์ทางสุขภาพ เสริมสร้างทักษะการพัฒนาจิตใจของผู้คน  ในบทความนี้ The Urbanis จึงอยากเชิญชวนทุกคนมาร่วมอ่านการใช้เกษตรในเมืองเป็นเครื่องมือในการบำบัดผู้ป่วยจิตเวชในประเทศไทย กับ นพ.วีรพล อุณหรัศมี รองผู้อำนวยการฝ่ายวิชาการ สถาบันจิตเวชศาสตร์สมเด็จเจ้าพระยา สถาบันจิตเวชศาสตร์สมเด็จเจ้าพระยา กับการทำเกษตรในเมือง สถาบันจิตเวชศาสตร์สมเด็จเจ้าพระยา เป็นโรงพยาบาลจิตเวชแห่งแรกในประเทศไทย ก่อตั้งขึ้น พ.ศ. 2432 ในอดีตศาสตราจารย์หลวงวิเชียรแพทยาคม หรือนายแพทย์เถียร ตูวิเชียร ได้นำแนวคิดการทำเกษตรเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของการทำอุตสาหกรรมบำบัด หรือ อาชีวบำบัด เพื่อบำบัดคนไข้จิตเวช  ต่อมาในช่วง พ.ศ. 2556 ทางโรงพยาบาลได้มีการทำสวนบำบัดผ่านโครงการฟื้นฟูศักยภาพทางสังคม จิตใจ สำหรับผู้ป่วยจิตเวช โดยกลุ่มงานสังคมสงเคราะห์ สถาบันจิตเวชศาสตร์ มีกลุ่มเป้าหมายเป็นผู้ป่วยทางจิตเวชที่อยู่ในช่วงพักฟื้น เพื่อฟื้นฟูสมรรถภาพของผู้ป่วยจิตเวชให้มีความสามารถในการดูแลตัวเอง และสามารถดำเนินชีวิตในสังคมได้ เกษตรในเมืองกับการบำบัดผู้ป่วย การบำบัดผู้ป่วยทางจิตเวชด้วยเกษตรในเมือง เป็นเครื่องมือสำคัญที่จะทำให้คนไข้จิตเวชใช้ชีวิตได้ดีขึ้น เพื่อให้คนไข้สามารถมีทักษะการใช้ชีวิตในสังคม มีความเด็ดขาด ความภาคภูมิใจในสิ่งที่ได้ทำ และมีความสามารถในการใช้ชีวิตให้มีประสิทธิภาพ มากไปกว่านั้น หากเป็นไปได้ถึงขั้นสามารถทำให้ได้ผลผลิตทางการเกษตร สร้างมูลค่ากับสิ่งนั้นและตอบสนองกับสังคม เกิดการซื้อขายได้ จะทำให้เขามีอาชีพ สังคมให้การยอมรับ อันจะมีผลในทางบวกทั้งต่อสังคม […]

“อาหาร เป็นต้นทางของโรคทั้งหลาย”  คำกล่าวนี้ของ คุณนรีมาลย์ นีละไพจิตร สะท้อนถึงแนวคิดเบื้องหลังโครงการฟาร์มสร้างสุข รามาธิบดี ซึ่งก่อตั้งขึ้นเพื่อเป็นต้นทางของการดูแลสุขภาพผ่านอาหารที่ปลอดภัย โดยตั้งอยู่ที่คลอง 13 จังหวัดปทุมธานีบนพื้นที่กว่า 30 ไร่ The Urbanis ขอพาทุกท่านไปทำความรู้จักกับ ฟาร์มสร้างสุข รามาธิบดี โครงการที่เริ่มต้นในปี2555 เกิดจากวิสัยทัศน์ของคณะผู้บริหารคณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี ที่เล็งเห็นว่าปัญหาสุขภาพเรื้อรังจำนวนมากมีสาเหตุมาจากอาหารที่ไม่เหมาะสมผ่านมุมมองของ คุณนรีมาลย์ นีละไพจิตร แปลงเกษตรสู่เส้นทางโรงพยาบาลแห่งการพัฒนา ฟาร์มสร้างสุขเลือกใช้ แนวทางเกษตรอินทรีย์ ในการเพาะปลูกผักและผลไม้เพื่อให้ผู้ป่วยได้รับอาหารที่ปลอดภัย ปราศจากสารเคมีตกค้าง โดยได้รับการสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ สสส และความร่วมมือจากปราชญ์ชาวบ้าน ผู้เชี่ยวชาญด้านการพัฒนาดินและการเกษตรยั่งยืน แม้ว่าจะมีพื้นที่เพาะปลูก 30 ไร่ แต่พื้นที่ที่สามารถใช้ปลูกพืชได้จริงมีเพียง 17 ไร่ ทำให้ผลผลิตจากฟาร์มสนับสนุนวัตถุดิบแก่โรงพยาบาลได้เล็กน้อย ความท้าทายอีกอย่างคือมาตรฐานของวัตถุดิบต้องให้เหมาะสมกับข้อกำหนดในด้านโภชนาการของโรงพยาบาล และการแข่งขันด้านราคาในระบบจัดซื้อจัดจ้าง ซึ่งทำให้ฟาร์มต้องขยายความร่วมมือกับเครือข่ายเกษตรกรเพิ่ม พลังงานหมุนเวียนและเศรษฐกิจหมุนเวียน นอกเหนือจากการเป็นแหล่งผลิตอาหารปลอดภัย ฟาร์มสร้างสุขยังให้ความสำคัญกับการใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่า โดยมีโครงการ ผลิตไบโอดีเซลจากน้ำมันพืชใช้แล้ว เพื่อนำกลับมาใช้เป็นพลังงานในระบบของฟาร์มและลดปัญหาการนำน้ำมันใช้แล้วกลับไปใช้ซ้ำๆ ในแบบที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพของผู้บริโภค โครงการนี้ได้ร่วมมือจากทีมของสาธารณสุขอำเภอและร้านค้าในชุมชน เพื่อรวบรวมน้ำมันพืชที่ใช้แล้วจากร้านอาหารและครัวเรือน แล้วนำไปผ่านกระบวนการแปรรูปให้กลายเป็นพลังงานหมุนเวียน ขยายแนวคิดสู่ชุมชนและอนาคตของฟาร์มสร้างสุข ฟาร์มสร้างสุขไม่ได้เป็นเพียงแค่พื้นที่ผลิตอาหารอินทรีย์เท่านั้น […]

จุดเริ่มต้นของ “สวนผักคนเมือง” อาจดูเหมือนเพียงการส่งเสริมให้คนปลูกผักในพื้นที่จำกัดของเมือง แต่แท้จริงแล้วเบื้องหลังคือประสบการณ์กว่า 30 ปีของการขับเคลื่อนเรื่องเกษตรกรรมยั่งยืน ผ่านเครือข่าย NGO ที่เติบโตมาตั้งแต่ยุคปฏิวัติเขียว เครือข่ายเกษตรกรรมทางเลือกที่พี่สุภา พี่วิฑูรย์ และนักกิจกรรมรุ่นบุกเบิกได้ร่วมกันรวบรวมภูมิปัญญาชาวบ้านและระบบเกษตรผสมผสานเพื่อท้าทายแนวคิดการผลิตเชิงเดี่ยวในยุคนั้น วันนี้ The Urbanis จะขอพาชาวเมืองทุกท่านไปพูดคุยกับ คุณวรางคนางค์ นิ้มหัตถา หัวหน้าโครงการสวนผักคนเมือง มูลนิธิเกษตรกรรม โดยเริ่มต้นจากมูลนิธิเกษตรกรรมยั่งยืน ซึ่งถือกำเนิดขึ้นในฐานะสถาบันทางวิชาการเพื่อขับเคลื่อนองค์ความรู้เชิงระบบ ต่อมาในปี 2553 เมื่อประเด็น “ความมั่นคงทางอาหาร” เริ่มถูกพูดถึงในมิติของคนเมือง มูลนิธิจึงได้รับทุนจาก สสส. และริเริ่มโครงการ “สวนผักคนเมือง” โดยตั้งโจทย์สำคัญว่า “คนเมืองจะเข้าถึงอาหารปลอดภัยได้อย่างไร?” จากผักในกระถาง สู่เครื่องมือเปลี่ยนเมือง สวนผักคนเมืองไม่ได้หยุดอยู่ที่การปลูกผักในพื้นที่จำกัด แต่ขยายขอบเขตความคิดสู่การมอง “เกษตรในเมือง” เป็นกลไกหนึ่งของ “เมืองที่ยั่งยืน” ด้วยยุทธศาสตร์ 4 ด้านหลัก ได้แก่ การเผยแพร่แนวคิดและความรู้เรื่องเกษตรในเมือง การสร้างศูนย์เรียนรู้และนวัตกรรมเกษตรที่เหมาะกับพื้นที่เมือง การผลักดันเชิงนโยบาย การขยายผลสู่ชุมชนกลุ่มเปราะบาง “เกษตรในเมืองไม่ใช่แค่เรื่องอาหาร แต่มันคือการออกแบบเมืองใหม่ ที่ให้พื้นที่สีเขียว พื้นที่สุขภาพ พื้นที่ทางสังคม เกิดขึ้นในทุกตารางเมตรของเมือง” นักขับเคลื่อนกล่าว […]

เมืองไม่สามารถอยู่ได้โดยปราศจากเรื่องความมั่นคงด้านอาหาร และเมืองไม่สามารถอยู่ได้ถ้าขาดภาคเกษตรกรรมเป็นผู้ผลิตอาหาร การทำเกษตรจึงเป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้เมืองสามารถพึ่งพาตนเองได้ จากบทความครั้งที่แล้วที่พาผู้อ่านไปทำความรู้จักกับจริงใจมาร์เก็ตเป็นโครงการที่มุ่งเน้นการพัฒนาเกษตรกรท้องถิ่น สร้างมาตรฐานสินค้าที่ปลอดภัยสำหรับผู้บริโภค และผลักดันแนวทางการเกษตรที่ยั่งยืน จากลุ่มเซ็นทรัล ผู้ให้ความสำคัญกับการสร้างชุมชนของเกษตรกรและผู้บริโภค และการส่งเสริมการใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่า ครั้งนี้ The Urbanis พาไปพูดคุยกับคุณวิฑูรย์ เลี่ยนจำรูญ จากมูลนิธิชีววิถี หรือ BIOTHAI เครือข่ายของกลุ่มบุคคล ที่ทำงานเกี่ยวกับประเด็นความหลากหลายทางชีวภาพ และ ภูมิปัญญา ท้องถิ่นในประเทศไทย มูลนิธิชีววิถี หรือ BIOTHAI มูลนิธิชีววิถี หรือ BIOTHAI ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ.2538 โดยเริ่มต้นจากประเด็นความหลากหลายทางชีวภาพ ต่อมาจึงขยายเรื่องของเกษตรเชิงนิเวศ หลังปี 2551 เกิดวิกฤตอาหารระดับทั่วโลก ไบโอไทยจึงขยายงานในด้านความมั่นคงทางอาหาร การทำงานในช่วงแรกเน้นการพูดถึงชุมชนในชนบท ทำงานกับชาวนา กลุ่มชุมชนท้องถิ่นในทุกระดับของประเทศ หลังจากปี 2551 เป็นต้น Biothai เริ่มให้ความสำคัญกับชุมชนเมืองมากขึ้น และปัจจุบันได้เชื่อมโยงกับเครือข่ายที่ทำงานกับเด็ก เยาวชน หรือชุมชนในเมือง เช่น มูลนิธิไชยก้าวไกลก็ทำงานกับหลายชุมชนในเขตเมือง ปริมณฑล รวมถึงทำงานกับมูลนิธิเด็กเยาวชนและครอบครัว พื้นที่กรุงเทพมหานครที่สามารถทำเกษตรได้  กรุงเทพฯ ยังมีพื้นที่ศักยภาพอีกมากที่สามารถพัฒนาให้เกิดประโยชน์ คุณวิฑูรย์ […]